De toekomst van RIBW's in Nederland

Het scheiden van wonen en zorg, waarbij vooral wordt gekeken naar mogelijkheden van cliënten in plaats van naar beperkingen, is een goede ontwikkeling. Belangrijke voorwaarde daarvoor is dat er voldoende betaalbare woonruimte beschikbaar is voor kwetsbare groepen en dat er budget is om de vereiste zorg te kunnen realiseren.
Hoewel voor veel klanten kan worden volstaan met ambulante zorg, zijn en blijven Regionale Instellingen voor Beschermd Wonen (RIBW) onmisbaar voor het bieden van behandeling, begeleiding en zorg aan mensen die niet in staat zijn zelfstandig te wonen.

Wat zijn RIBW’s?

In Nederland verblijven ruim 20.000 mensen in een beschermd wonen omgeving. De Commissie Dannenberg stelt in haar advies dat mensen met psychiatrische en sociaal-maatschappelijke problemen hun zelfstandigheid vaker kunnen behouden als passende ondersteuning in de thuissituatie sneller beschikbaar is. Om dat mogelijk te maken is een aantal randvoorwaarden geformuleerd. Het gaat vooral om toereikende dagbesteding, optimale ondersteuning van het sociale netwerk, voldoende betaalbare woningen, laagdrempelige toegang en goede algemene voorzieningen zoals schuldhulp en budgetbeheer. Begeleiding en zorg dienen dichtbij en snel beschikbaar te zijn en het bieden van zorg moet makkelijk en flexibel zijn.

Verantwoordelijkheid van gemeentes

De organisaties in het werkveld ondersteunen de visie van de commissie Dannenberg maar plaatsen ook belangrijke kanttekeningen. Zo stelt Dannenberg dat het bieden van ondersteuning en beschermd wonen de verantwoordelijkheid is van alle 390 gemeentes die Nederland telt, en dat het beschikbare budget dan ook naar rato van het aantal inwoners over deze gemeentes zou moeten worden verdeeld. Op dit moment wordt de zorg georganiseerd door 43 centrumgemeentes. “Niet alle 390 gemeentes beschikken over voldoende expertise om die zorg te kunnen organiseren”, waarschuwt Jan Laurier, voorzitter van de Federatie Opvang. “Als de uitvoering in handen wordt gelegd van alle gemeenten, gaat dat af van het beschikbare budget en dus van de zorg voor de cliënt. Dat kan niet de bedoeling zijn.”

Belangrijke schakel in de zorgketen

De RIBW’s vormen een belangrijke schakel in de zorgketen. Nu al is er een intensieve samenwerking tussen gemeentes, woningbouwcorporaties en (forensisch) psychiatrische centra om de doorstroom van cliënten van intramurale zorg naar zelfstandig wonen zo soepel mogelijk te laten verlopen. Het tekort aan betaalbare en geschikte (meer) zelfstandige woonruimte veroorzaakt momenteel veel oponthoud in de doorstroom. Cliënten die toe zijn aan de volgende stap houden nu plaatsen bezet die hard nodig zijn voor cliënten die moeten doorstromen vanuit onder meer de GGZ-instellingen.

Rust en begeleiding

RIBW’s maken actief deel uit van de beweging naar een inclusieve samenleving zoals door Dannenberg geschetst. Een van de innovaties die daaraan bijdraagt, en waardoor plekken in RIBW’s niet onnodig bezet blijven, is ‘housing first’. Binnen dit samenwerkingsproject bieden diverse organisaties mensen met verschillende problemen die dakloos zijn direct zelfstandige woonruimte. “Een stabiele woonsituatie geeft rust en die rust is een basisvoorwaarde voor herstel”, weet Linda van den Brink, bestuurssecretaris van de RIBW Alliantie. “Maar daarnaast is integrale begeleiding, in samenwerking met naastbetrokkenen en ervaringsdeskundigen, onmisbaar. Dankzij de specialistische ervaring en het vakmanschap van onze professionals lukt het om steeds meer mensen een volwaardige plaats in de samenleving te bieden.”