Slechte acute pijnbehandeling veroorzaakt chronische pijn

De huidige behandeling van acute pijn is onvoldoende en kan chronische pijn veroorzaken. Dit blijkt uit onderzoek van Jorien Pierik van de Universiteit Twente. Als pijn eenmaal chronisch is, is het niet effectief te behandelen. Chronische pijn heeft serieuze impact op de kwaliteit van leven. Pierik ontdekte twee risicofactoren voor chronische pijn: de aanwezigheid van ernstige pijn bij het verlaten van de spoedeisende hulp en ‘catastroferen’ van de pijn, dat wil zeggen dat patiënten pessimistische gedachten hebben ten opzichte van de pijn. Een adequate pijnbehandeling en meer aandacht voor pijn, bijvoorbeeld door een pijnprotocol, moet verbetering brengen en chronische pijn voorkomen.

Chronische pijn is een groot maatschappelijk probleem. Twintig procent van de bevolking lijdt eraan. Chronische pijn is het gevolg van een verstoring van de pijnsignalering in de hersenen. Het is dus iets anders dan acute pijn die ontstaat door nog niet geheeld letsel. Als pijn eenmaal chronisch is, is het niet meer effectief te behandelen. Pierik: “Er is dan iets onherstelbaar beschadigd in je pijnsysteem.” Het ontwikkelen van chronische pijn heeft een grote impact op de kwaliteit van leven van een persoon. Pijn tast niet alleen de kwaliteit van leven aan, het levert ook torenhoge zorgkosten op.

Hoe zag het onderzoek eruit?

Pierik onderzocht risicofactoren voor het ontwikkelen van chronische pijn en manieren om dit te voorkomen. Ze volgde een jaar lang 450 patiënten van 18 tot 69 jaar met acute pijn als gevolg van letsel aan armen en benen door ‘stomp trauma’ zoals breuken, verstuikingen, spierscheuringen of uit de kom geraakte gewrichten. Van hen had 44 procent na zes maanden nog pijn en ruim tien procent had zelfs matige tot ernstige chronische pijn.

Twee beïnvloedbare risicofactoren

Uit het onderzoek bleek dat er zes voorspellende factoren zijn die een rol spelen bij het ontstaan van chronische pijn. Twee daarvan zijn beïnvloedbaar: de aanwezigheid van ernstige pijn bij het verlaten van de spoedeisende hulp en pijn ‘catastroferen’: dramatiseren van de pijn. Vier van deze factoren zijn niet beïnvloedbaar, namelijk: een gevorderde leeftijd, een slechte fysieke conditie voorafgaand aan het letsel, de aanwezigheid van andere chronische pijn en de ernst van het letsel.

Langdurige ernstige pijn

Patiënten die met veel pijn de spoedeisende hulp (SEH) verlaten, dus patiënten die langdurige ernstige acute pijn hebben, lopen een groter risico op chronische pijnklachten. Pierik: “Dit suggereert dat tijdige en adequate behandeling van pijn de progressie van acute naar chronische pijn en daarmee het risico op het ontwikkelen van chronische pijn kan verminderen. Een langdurige heftige pijnprikkel kan het normale pijnsignaleringsmechanisme ontregelen waardoor deze spontaan, zonder aanleiding prikkels blijft doorgeven. Vergelijk het met een inbraakalarm dat telkens bij het minste of geringste afgaat zonder dat er een inbreker wordt gevonden. De oorzaak ligt dan bij een verkeerde afstelling van het alarmsysteem.”

Hoewel zestig procent van de patiënten ergens in de spoedzorgketen pijnmedicatie gebruikt, blijkt dat ruim twee derde van de patiënten bij vertrek van de SEH nog steeds matige tot zeer ernstige pijn heeft. Pierik: “Dat betekent dat je in een zo vroeg mogelijk stadium moet zorgen voor pijnstilling. Er zal dan ook meer aandacht moeten komen voor goede pijnbestrijding bij acute pijn”. Ook patiënten zelf moeten goed voorgelicht worden over het belang van pijnbestrijding. Eén op de vijf patiënten weigert namelijk nog pijnstillers.

Pijn vaak onderschat

Accurate pijnbeoordeling is van cruciaal belang voor een effectieve pijnbehandeling. Pijn van patiënten wordt vaak onderschat door verpleegkundigen in verschillende settingen, ook in de SEH. Bij ruim 63% van de patiënten werd de pijn met een ‘klinisch relevante waarde’ onderschat. In dit onderzoek werd de pijn voornamelijk onderschat bij onder andere vrouwen, lager opgeleiden, patiënten die al pijnmedicatie hadden gehad, angstige personen en patiënten met kleine letsels. Verpleegkundigen moeten zich er van bewust zijn dat ze deze patiëntengroepen een hoog risico hebben op onderschatting. Onderschatting van pijn kan resulteren in onvoldoende pijnbehandeling wanneer het beleid wordt afgestemd op de pijnmeting door verpleegkundigen. Pierik: “Pijn is wat de patiënt zegt dat het is. Pijn is heel subjectief en verschilt daardoor ook per individu.”

Pijnprotocol werkt effectief

Onderzoek toont aan dat de invoering van een pijnprotocol op de SEH leidt tot een toename in verstrekking van pijnmedicatie, een korte toedieningsduur en minder pijn. Patiënten krijgen op basis van hun pijnscore een bepaald soort medicatie toegediend. Het protocol laat toe dat verpleegkundigen ook sterke pijnmedicatie (opioïden) mogen geven zonder dat de arts ze heeft gezien. Pierik: “In dit laatste zit de winst. Patiënten met letsel wachten nu vaak uren voordat een arts er naar kijkt.”

Pijn ‘catastroferen’

Mensen die pijn ‘catastroferen’, dus patiënten die pessimistische gedachten hebben ten opzichte van de pijn, lopen een verhoogd risico op het krijgen van chronische pijn. Pierik: “Pijn is niet alleen een sensorische ervaring, maar zeker ook emotioneel.” Deze risicofactor zou in de toekomst kunnen worden ingeperkt door bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie. Daarmee kan het risico op chronische pijn worden verlaagd of kunnen mensen beter met de pijn leren omgaan. Dit soort onderzoek vindt ook op de UT plaats.

Bron: Universiteit Twente