Nieuwe genetische veroorzaker van Alzheimer ontdekt

Tot nu toe dachten wetenschappers dat het gen ApoE4 de voornaamste indicator was voor de ziekte van Alzheimer. Maar onderzoekers van de University of Southern California en University of Manchester suggereren dat hier nog één aan moet worden toegevoegd: het TOMM40-gen.

De studie is recent gepubliceerd in het tijdschrift PLOS ONE.

ApoE4

Het ApoE-gen speelt een rol bij de vorming van lipoproteïnes, die zijn betrokken bij het transport van lipiden. Het kent verschillende varianten en één daarvan is E4.

Dit ApoE4-gen regelt de opbouw van amyloïde plaques. Dit zijn abnormale ophopingen van het amyloid-beta eiwit die worden gezien in het hersenweefsel van Alzheimer patiënten.

Volgens de onderzoekers werd ApoE4 beschouwd als de grootste risicofactor voor cognitieve achteruitgang, geheugenverlies, Alzheimer of andere dementie-achtige verschijnselen. Maar uit hun studie is gebleken dat het TOMM40-gen een belangrijkere rol speelt bij direct geheugenverlies.

Twee vormen van geheugen

Voor het onderzoek wilden de wetenschappers zich richten op twee vormen van geheugen: de directe en vertraagde herroeping. Een voorbeeld van directe herroeping is wanneer iemand je een aantal aanwijzingen geeft om ergens te komen en je in staat bent deze informatie terug te halen. Bij vertraagde herroeping gaat het erom of je de aanwijzingen 5 minuten later ook nog kunt reproduceren, wanneer je onderweg bent.

Woorden herhalen

De wetenschappers onderzochten hoe de vormen van geheugen na verloop van tijd veranderden en keken hierbij ook naar genetische gegevens. Ze gebruikten de resultaten van twee vragenlijsten: de United States Health and Retirement Survey (HRS) en de English Longitudinal Study of Ageing (ELSA). De eerste bevroeg de deelnemers om de twee jaar tussen 1996 en 2012 en de laatste tussen 2002 en 2012.

De onderzoekers bestudeerden in totaal 20.560 HRS-deelnemers en 11.391 ELSA-deelnemers die allen ten minste 50 jaar oud waren. Ook bekeken ze de genetische gegevens van 7.486 HRS-deelnemers en 6.898 ELSA-deelnemers.

Om het vermogen tot directe herroeping te bestuderen, kregen de mensen een lijst met 10 zelfstandige naamwoorden te zien. Erna werd hen gevraagd deze direct te herhalen. Vervolgens werd de vertraagde herroeping getest, waarbij de interviewer 5 minuten wachtte voor hij de mensen vroeg de woordenlijst te herhalen.

Uiteindelijk werden beide vormen van geheugen beoordeeld op een schaal van 0 tot 10. Een groot verschil tussen de twee scores kon wijzen op Alzheimer of een andere soort dementie.

Verband TOMM40 en geheugenverlies

Uiteindelijk bestudeerde het team wel 1,2 miljoen genetische variaties in het menselijk genoom. Ze ontdekten dat enkel het TOMM40-gen was verbonden aan een achteruitgang van zowel de onmiddellijke als vertraagde herroeping. Er was ook enig verband zichtbaar met ‘de traditionele boosdoener’ ApoE4, maar deze connectie was niet zo sterk.

Ook zagen ze dat het ApoE4-gen een indicator vormde voor een lage score op geheugen wanneer het samenhing met het TOMM40-gen.

Oorzaken geheugenverlies complex

Volgens de onderzoekers laat dit zien dat TOMM40 de achteruitgang van het geheugen beïnvloedt, onafhankelijk van de aanwezigheid van het ApoE4 gen. De oorzaken van geheugenverlies zijn dus complexer dan van tevoren werd gedacht. De vraag rijst of resultaten in andere studies die werden toegeschreven aan ApoE4 het gevolg waren van TOMM40 of een combinatie van de twee soorten genen.

Toekomstig onderzoek zou zich moeten richten op het verband tussen ApoE4 en TOMM40, aldus de wetenschappers. Zo kan worden aangetoond of de combinatie voor geheugenverlies en overige cognitieve achteruitgang kan zorgen.