Blaaskanker

Blaaskanker is een type kanker dat ontstaat in de cellen van de blaas, het orgaan in het bekken dat urine opslaat totdat het uit het lichaam wordt uitgescheiden. Blaaskanker is het gevolg van ongecontroleerde celgroei in de blaas waarbij de cellen zich vermenigvuldigen, waardoor een blaastumor ontstaat.

Vormen van blaaskanker

Vrijwel alle blaastumoren ontstaan in de binnenste laag van de blaas, het urotheel. Wanneer er een kwaadaardige tumor in het urotheel is, noemen we dat urotheelcarcinoom. Als de tumor beperkt blijft tot het binnenoppervlak van de blaas, noemen we dit type blaaskanker niet-spierinvasieve blaaskanker. Zo’n 70% van de mensen met blaaskanker heeft deze vorm.¹

Als niet-spierinvasieve blaaskanker niet wordt behandeld, kan de tumor doorgroeien in de spierlaag van de blaas. Dit wordt spierinvasieve blaaskanker genoemd en komt voor bij zo’n 30% van de patiënten met blaaskanker.¹ Spierinvasieve blaaskanker heeft een grotere kans op uitzaaiingen in het lichaam dan niet-spierinvasieve blaaskanker.

Hoe vaak blaaskanker voorkomt

In Nederland worden bijna 7.000 diagnoses van blaaskanker per jaar gesteld. Blaaskanker komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen, de verhouding is ongeveer 3:1. ²

Prof. dr. Boormans: “De urinewegen zijn bekleed met urotheel, dus zowel het nierbekken, de urineleiders, de blaas en de plasbuis. Maar kanker van het nierbekken of de urineleiders komt veel minder vaak voor dan van de blaas. De reden daarvoor is het feit dat de blaas een reservoirfunctie heeft: urine bevindt zich daar meerdere uren voordat het wordt uitgescheiden. In de urine kunnen kankerverwekkende stoffen zitten, die dus veel langer de tijd hebben om op de blaaswand in te werken dan in andere delen van het urinestelsel. Blaaskanker lijkt ook iets vaker voor te komen in de bodem van de blaas, maar dit is niet systematisch onderzocht.”

Risicofactoren en ontstaan van blaaskanker

De allerbelangrijkste risicofactor voor het ontstaan van blaaskanker is roken. Prof. dr. Boormans: “In ingeademde rook zitten schadelijke stoffen die worden opgenomen in het bloed en via de urine weer uitgescheiden. Met name aromatische amines zijn kankerverwekkend. Daarnaast zijn er risicoberoepen, zoals werk in de petrochemische industrie, dakdekkers en kappers die met drijfgassen werken. En blaaskanker is een ziekte van de ouder wordende mens, dus het risico op het ontstaan van blaaskanker wordt groter naarmate iemand ouder wordt.”

Kwaliteit van leven met blaaskanker

“Mensen met niet-spierinvasieve blaaskanker moeten regelmatig een onderzoek ondergaan”, vertelt prof. dr. Boormans. “Een cystoscopie is een kijkonderzoek van de blaas. Het kan ook zijn dat de blaas regelmatig moet worden gespoeld. Dat zijn belastende onderzoeken en ze hebben impact op de kwaliteit van leven van de patiënt. Spierinvasieve tumoren worden behandeld met een blaasverwijdering en het aanleggen van een urine-afleiding, of een bestraling van de blaas, meestal gecombineerd met chemotherapie. Ook deze behandelingen hebben een flinke impact op de kwaliteit van leven, zowel seksueel als psychosociaal. Bij de man is er vaak sprake van verlies van erectie, bij vrouwen van een verkorting van de schede en verlies van vochtigheid. In het geval van een urinestoma is het zelfbeeld van patiënten, met acceptatie van en confrontatie met de stoma, van invloed op het psychische welbevinden en seksueel functioneren. Na een blaasverwijdering verandert het leven van de patiënt voorgoed.”

Het belangrijkste symptoom van blaaskanker is pijnloze, macroscopische hematurie. “Je hebt geen pijn, maar plast ineens rode urine. Dat is echt typisch voor blaaskanker. Bij pijn, voortdurende aandrang of branderigheid wordt meestal eerder gedacht aan een blaasontsteking, maar kan ook bij blaaskanker voorkomen. Vrouwen blijven vaak langer zonder diagnose omdat een blaasontsteking veel vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen en hun klachten daarom eerder worden toegeschreven aan een urineweginfectie. Vanwege de vertraging bij het vaststellen van de diagnose zijn tumoren bij vrouwen vaak al in een verder stadium dan bij mannen. Daarnaast zijn er ook geslacht specifieke moleculaire verschillen in de tumor zelf. Al met al is de prognose voor vrouwen met blaaskanker slechter dan voor mannen.”

Prof. dr. Boormans: ‘’De combinatie van (pijnloos) bloed plassen, leeftijd boven de 40 (mannen) of 50 (vrouwen) jaar en roken (of andere risicofactoren) is een sterke indicatie voor patiënt en huisarts om door te verwijzen naar een uroloog. Het streven is om de patiënt binnen een week te zien en te diagnosticeren. Als men niet kan zien dat er bloed in de urine zit is de kans op blaaskanker maar 2 a 3 procent. Als een afwijkende groei tijdens een kijkoperatie met het blote oog te zien is, is deze kans 10 keer zo hoog.’’

Bij een verdenking op blaaskanker komt de patiënt na doorverwijzing bij de uroloog terecht. De uroloog bekijkt de blaas via een cystoscopie en laat een echografie of een CT-scan maken. Prof. dr. Boormans: “Als daar aanleiding toe is, nemen we onder narcose het verdachte weefsel weg. Dat wordt onderzocht op mate van ingroei in het spierweefsel, de aanwezigheid van zeldzame varianten en agressiviteitskenmerken. Dit noemen we een TUR, een Trans Urethrale Resectie. Dit gaat via de plasbuis en is een kijkoperatie. Doorslaggevend voor de diagnose is het weefselonderzoek. Belangrijk is ook om te onderzoeken of er sprake is van invasieve of niet-invasieve blaaskanker. Daarom moet er ook altijd spierweefsel meegenomen worden om te bepalen of die vrij is van kankercellen. Een patiënt wordt doorverwezen naar één van de expertisecentra in Nederland als de spierwand is aangetast door de kanker, of als blaasspoelingen niet het gewenste effect hebben. Er is altijd overleg met een expertisecentrum in het geval van blaaskanker met uitzaaiingen. In een expertisecentrum wordt een patiënt gezien door een uroloog, in samenwerking met een radiotherapeut, oncoloog en specialistisch verpleegkundige.”

De behandeling van blaaskanker is afhankelijk van het antwoord op de vraag of de blaaskanker lokaal, gevorderd of gemetastaseerd is. Prof. dr. Boormans: “Over het algemeen is lokaal niet-spierinvasief, gevorderd wél spierinvasief en gemetastaseerd betekent uitgezaaid. Maar er kan ook sprake zijn van lokaal spierinvasief: de tumor zit in de spierwand, maar niet erdoorheen. Lokaal gevorderd betekent dat de tumor buiten de blaas in het vet groeit, of in de endeldarm of lymfeklieren. De eerste vraag is dus: spierinvasief of niet-spierinvasief, en als het spierinvasief is, hoe uitgebreid is het dan?”

Niet-spierinvasieve blaaskanker wordt meestal behandeld via een TUR en blaasspoeling. “Dit kunnen chemotherapie- of immunotherapiespoelingen zijn, in verschillende variaties”, aldus prof. dr. Boormans.

Spierinvasieve blaaskanker zonder metastasen wordt over het algemeen behandeld met blaasverwijdering of -bestraling (radiotherapie), al dan niet in combinatie met chemotherapie. “Bestraling alleen werkt wat minder goed, dus dat gaat vaak in combinatie met chemotherapie. We informeren patiënten over de verschillende behandelingen. De keuze is mede afhankelijk van de leeftijd en fitheid van de patiënt, veel oudere patiënten kunnen een blaasverwijdering niet goed aan en gaan eerder een traject met bestraling in. Patiënten met een slechte blaasfunctie komen weer eerder in aanmerking voor een operatie. Uiteraard is ook de wens van een patiënt sterk bepalend.”

Blaaskanker met uitzaaiingen wordt behandeld met chemotherapie. “Als dat goed gaat en goed wordt verdragen door de patiënt, wordt het op een gegeven moment vervangen door immunotherapie”, aldus prof. dr. Boormans.

Bij een uitgebreide uitzaaiing van de lymfeklieren of lever, longen en/of botten, wordt een palliatieve behandeling overwogen. Palliatieve zorg betreft de zorg en ondersteuning die wordt verleend aan mensen voor wie genezing niet langer mogelijk is.

De patiëntenvereniging blaas- of nierkanker is er voor ondersteuning van mensen met kanker aan de urinewegen. De vereniging zorgt voor belangenbehartiging en lotgenotencontact en deelt veel informatie over de ziekte en de betekenis daarvan over de fysieke, psychische en seksuele gevolgen.³

Prof. Dr. Boormans - Afdelingshoofd Urologie Erasmus MC

Bronnen:

1. https://www.kanker.nl/kankersoorten/blaaskanker/
2. https://iknl.nl/kankersoorten/blaaskanker
3. https://www.blaasofnierkanker.nl/

Dit artikel is financieel mogelijk gemaakt door Merck B.V. De hierin besproken mening en ervaring zijn afkomstig van de geïnterviewde; Merck B.V. heeft geen invloed op de inhoud gehad.

NL-AVE-00030
Approval date 12/2023