Paradox in de behandeling van borderline

Jongeren met het borderline persoonlijkheidssyndroom hebben veel baat bij therapie, maar vinden het tegelijkertijd lastig om dat te aanvaarden. Prof. dr. Patrick Luyten van de KU Leuven geeft uitleg over de paradox in de behandeling van borderline.

Wat zijn de symptomen van borderline?

De term ‘borderline persoonlijkheidsstoornis’ is ontstaan in de jaren 1940-1950, toen psychoanalytische therapeuten geconfronteerd werden met patiënten die noch duidelijk neurotisch, noch psychotisch waren. “Deze mensen bevonden zich daartussen, vandaar de term, op de ‘borderline’ (letterlijk: grens)”, vertelt Luyten.

Na de eerste herkenning van klachten is de patiëntengroep in meer recente jaren nauwer omschreven. “Deze mensen hebben problemen met emoties, kennen diepe dalen maar ook hoge pieken. Daarmee samenhangend impuls-regulatieproblemen, zoals risicogedrag met drugsgebruik, suïcidale neigingen of onbeschermde seks. Als derde kennen ze veelal relatieproblemen en dissociatief gedrag. Aantrekken en afstoten, ophemelen en devalueren en vooral de snelle omschakeling.”

De symptomen kunnen in ernst verschillen. Onderzoek toont aan dat de problemen zich vaak eerst manifesteren in de adolescentie, hoewel er regelmatig al in de kindertijd veel voortekenen zijn. Luyten onderkent dat het juist in deze levensfase moeilijk is om een onderscheid te maken tussen het ‘normale’ gedrag dat in deze jaren voorkomt en meer problematisch gedrag.

Problemen zowel bij mannen als vrouwen

“Veel mensen hebben het idee dat borderline problematiek meer voorkomt bij vrouwen”, aldus Luyten. “Dat is echter een misverstand, dat ontstaan kan zijn door de gestelde criteria voor borderline, zoals stemmingswisselingen en relationele problemen. Vrouwen zijn daar misschien meer kwetsbaar voor, maar uiten hoe dan ook sneller hun klachten daarover.”

De impact van de persoonlijkheidsstoornis

De impact van borderline persoonlijkheidsstoornis op het dagelijks leven is groot. “Er zijn vrij goede cijfers”, verwijst Luyten naar de feiten. “Zeker als het gaat om ernstige problematiek die al even bestaat. Het grijpt in op studie en de kans op werk. Voor deze mensen duurt het lang voordat ze stabiliteit in hun leven kunnen aanbrengen. Dat geldt zeker voor relaties: ze slagen er niet in stabiele relaties te ontwikkelen.”

Borderline geeft ook een hoge economische en sociale last, die zelfs groter is dan voor depressie en vergelijkbaar is met schizofrenie. Het risico op zelfdoding onder borderline-patiënten is maar liefst tien procent.

Vroegdiagnostiek van groot belang

Hoe dan ook is een vroege diagnose van groot belang, om littekens op de ziel door voortdurende teleurstelling en frustratie te voorkomen. “De prognose op de lange termijn is vrij goed, ook onbehandeld, maar het is zaak om die littekenvorming zo veel mogelijk te voorkomen. De paradox in de behandeling is dat jongeren met borderline het moeilijk vinden om hulp te aanvaarden, terwijl ze juist veel baat hebben bij hulp.”

Daarnaast hebben ze veel moeite om borderline therapie lang vol te houden en zoeken ze relatief laat hulp, omdat ze menen dat de problemen vooral door anderen worden veroorzaakt. Luyten: “Niet iedereen is in de wieg gelegd om deze jongeren te begeleiden, want ook ten aanzien van hulpverleners is het vaak een kwestie van aantrekken en afstoten.”