‘De discussie wordt soms heel eenzijdig gevoerd’

Meer dan 100 miljoen euro – zoveel kosten kwaliteitsregistraties ons naar schatting op jaarbasis. Dat dat bedrag zo hoog is, heeft veel te maken met het grote aantal uren dat zorgprofessionals in de registraties moeten steken. Het gaat inderdaad om veel geld, erkent Han Tanis, voorzitter van de Taskforce Kwaliteitsregistraties van branchevereniging Zorgverzekeraars Nederland. Te veel? De kosten gaan voor de baten uit, benadrukt hij. “Er moet niet alleen worden gekeken naar de kosten van kwaliteitsregistraties, maar ook naar wat ze opleveren en wat er zou gebeuren als ze er níet zouden zijn.”

Hoe komen kwaliteitsregistraties tot stand?

“In kwaliteitsregistraties draait het om medisch inhoudelijke kwaliteit en wordt geëvalueerd of een behandeling het vooropgezette doel haalt. Het belangrijkste streven is feedback geven aan zorgverleners over de effectiviteit van behandelingen. De registraties ontstaan meestal door initiatieven van zorgprofessionals zelf. Een groep cardiologen, internisten of chirurgen begint een registratie en zoekt daarvoor naar financiering. Voor een kwaliteitsregistratie zijn meerdere financieringsvormen mogelijk, bijvoorbeeld via zorgverzekeraars, de overheid, patiëntenverenigingen of zorgverleners zelf. Kwaliteitsregistraties worden in de eerste plaats gevuld door zorgprofessionals. Zij vullen de vereiste gegevens in, variërend van bloedwaarden tot opgetreden complicaties of gebruikte behandelmethoden. Er zijn daarnaast ook metingen die vanuit het perspectief van patiënten zijn opgezet, de zogenoemde PROMs (Patient Reported Outcome Measures) en PREMs (Patient Reported Experience Measures). Hierin wordt vastgesteld hoe kwaliteit van zorg door hen ervaren wordt. Via deze weg heeft de patiënt zelf dus rechtstreeks invloed op kwaliteitsregistraties.”

Waarvoor gebruiken zorgverzekeraars kwaliteitsregistraties?

“Zorgverzekeraars worden geacht om zorg in te kopen op basis van prijs en kwaliteit. Kwaliteitsregistraties bevatten belangrijke informatie over de kwaliteit van zorg. Op basis van die informatie gaan verzekeraars het gesprek aan met zorginstellingen en -professionals. Wanneer een instelling afwijkend scoort op een kwaliteitsindicator, vragen verzekeraars in dat gesprek naar de oorzaak. Soms kunnen zorginstellingen de afwijkende score goed verklaren. Een op het eerste oog minder goede prestatie betekent dus niet direct dat de kwaliteit van zorg in een instelling niet naar behoren is. Wanneer ze de afwijkende score niet naar tevredenheid kunnen uitleggen, stelt de zorgverzekeraar samen met de zorgaanbieder vast hoe de kwaliteit kan worden verbeterd. Afgaand op het gesprek en de kwaliteitsregistraties beslissen verzekeraars of ze bepaalde zorg wel of niet inkopen. Verder gebruiken verzekeraars de registraties ook om verzekerden te adviseren over welke zorginstelling de beste behandeling biedt voor hun specifieke zorgvraag.”

Leiden kwaliteitsregistraties in de praktijk tot een verbetering van de kwaliteit van zorg?

“Zeker. Er zijn genoeg voorbeelden van zorginstellingen die op basis van de registraties aanzienlijke verbeteringen in de uitkomst van het zorgproces laten zien. Zo is de mortaliteit na het uitvoeren van darmkankeroperaties de afgelopen jaren gehalveerd. Dat resultaat wordt grotendeels toegeschreven aan het actief gebruiken van de uitkomsten van de darmkankerregistratie door chirurgen.”

Toch klinken er ook negatieve geluiden, bijvoorbeeld over de hoge administratielast. Hoe kijkt u daar tegenaan?

“In Nederland hebben we tussen de 150 en 200 kwaliteitsregistraties, die over het algemeen niet op dezelfde manier zijn opgezet. Het is een groot probleem dat elke registratie een apart systeem heeft, want zorgprofessionals zijn nu genoodzaakt informatie bij te houden in drie of vier verschillende systemen en informatie over te typen. Kwaliteitsregistratie is een middel om de zorg te verbeteren, en geen doel op zich. Wanneer zorgprofessionals zo veel aan het registreren zijn dat goede zorg in het gedrang komt, op welke manier dan ook, is de balans zoek. Daarom lopen er nu veel projecten om de last tot een minimum te beperken. Ik wil echter een belangrijke kanttekening plaatsen bij klachten over registratielast. Veel deskundigen zijn van mening dat medisch professionals er voor het goed uitoefenen van hun vak niet aan ontkomen bepaalde zaken vast te leggen. Zorgprofessionals moeten verantwoording afleggen aan de inspectie, aan patiënten en collega’s, en daarvoor is behoefte aan goede dossiervorming. Er zal dus altijd sprake zijn van een zekere mate van registratielast.”

Waarom wordt voor het registreren niet één uniform systeem gehanteerd?

“De registraties zijn ooit door diverse partijen begonnen. Hierdoor zijn er allerlei verschillen ontstaan in de manier van registreren. Inmiddels zijn de kosten voor de registraties zo hoog opgelopen, dat het niet meer dan logisch is dat er op landelijke schaal wordt gekeken hoe we ze kunnen uniformeren. Er wordt geschat dat ze meer dan 100 miljoen euro per jaar kosten. Daartoe worden niet alleen de kosten voor de registraties gerekend, maar ook alle uren en inspanningen die zorgverleners besteden aan het vastleggen van gegevens. Zaak is om de doelen die we met kwaliteitsregistraties willen bereiken, tegen zo laag mogelijke kosten te realiseren. Als financier van registraties hebben ook zorgverzekeraars er belang bij dat van elke euro premie een zo groot mogelijk aandeel gaat naar kwalitatief goede zorg die voor iedereen toegankelijk is.”

Hoe kunnen de kosten omlaag?

“Er kan behoorlijke winst behaald worden door te werken aan registratie aan de bron, zodat zorgprofessionals data niet in uiteenlopende systemen hoeven vast te leggen. Ook moet ervoor worden gezorgd dat gegevens in één keer goed worden vastgelegd. Nu blijkt soms nog dat de datakwaliteit niet op orde is en moeten gegevens opnieuw worden ingevoerd. Verschillende kwaliteitsregistraties stellen andere eisen aan de data, ook dat is onhandig. Daarnaast wordt er gewerkt met verschillende systemen om data uit te wisselen. Er zijn zodoende veel verbetermogelijkheden. Aan de andere kant wordt de discussie over de administratielast in mijn ogen soms wel heel eenzijdig gevoerd. In Nederland streven we naar een wereldwijd toonaangevende gezondheidszorg. Het actief werken aan kwaliteit van zorg kan gewoon niet zonder data. De situatie moet dus worden bekeken vanuit een breder perspectief: wat zijn registraties ons waard, wat bereiken we ermee en hoe zou de situatie zijn zonder registraties? Dan zouden er ongetwijfeld andere kosten worden gemaakt, bijvoorbeeld omdat er meer complicaties zijn of mensen langer in het ziekenhuis liggen.”

Bij het verbeteren van de registraties zijn veel partijen betrokken. Wat is de rol van zorgverzekeraars?

“Er zijn veel landelijke organisaties in de zorg die zich ermee bezig houden, waaronder het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Zorginstituut Nederland, evenals koepelorganisaties van ziekenhuizen en de Patiëntenfederatie Nederland. Aangezien wij als zorgverzekeraars vonden dat de initiatieven om de registratielast te verminderen niet heel snel gingen, meenden wij dat het goed was zelf ook actie te ondernemen. Wij zijn een discussie begonnen over de minimale eisen waaraan registraties moeten voldoen. Zo kan bij bestaande registraties worden getoetst of ze voldoende toegevoegde waarde hebben, en als dat niet het geval is,
kunnen ze worden beëindigd. Daar is nu een toetsingskader voor ontwikkeld, maar alle bestaande registraties daardoorheen halen zou wel iets vlotter mogen. Daarnaast zijn we een initiatief gestart om de data-aanlevering gestroomlijnder te laten verlopen via een schakelpunt, zodat zorgverleners alle data kunnen aanleveren bij één loket, vanwaar de gegevens worden doorgestuurd naar de diverse kwaliteitsregistraties.”

Hoe ziet u de toekomst?

“Daar moet je nuchter in zijn, want dit is een weerbarstig thema waar veel partijen bij betrokken zijn. We zijn in gesprek met belangrijke stakeholders om te kijken hoe we samen kunnen komen tot een betere inrichting. Aangezien de registraties meerdere financiers hebben, is het soms lastig alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Ik hoop dat we volgend jaar de vruchten kunnen plukken van onze inspanningen, zowel van het toetsingskader als het stroomlijnen van de data. Ook van het registreren aan de bron verwacht ik goede resultaten. Wij hopen als zorgverzekeraars over niet al te lange tijd, zeg twee jaar, te zien dat de kosten dalen en de uitkomsten van de registraties verder verbeteren. Maar we moeten realistisch zijn; dit is geen simpel onderwerp.

Dit interview is tot stand gekomen in samenwerking met Albert Versteegde, beleidsmedewerker bij Zorgverzekeraars Nederland.