Bijnierschorsinsufficiëntie is een ernstige, maar zeldzame ziekte waarbij de bijnierschors te weinig bijnierschorshormonen (cortisol, aldosteron en androgenen) produceert. De symptomen die bij de ziekte horen, ontstaan vaak geleidelijk in de loop van maanden of zelfs jaren. Desalniettemin kan bijnierschorsinsufficiëntie dodelijk zijn als het niet wordt behandeld. Een zogenaamde bijnier- of Addisoncrisis is bijvoorbeeld zeer gevaarlijk. Lees hieronder alle belangrijke informatie over bijnierschorsinsufficiëntie.
De bijnieren zijn twee kleine organen die op de nieren liggen. Het zijn hormoonproducerende organen. Elke bijnier bestaat uit twee delen, de bijnierschors (cortex) en het bijniermerg (medulla). De hormoonproductie van de bijnieren wordt gereguleerd door hormonen vanuit de hypofyse, een kleine klier aan de onderkant van de hersenen. De bijnierschors produceert de hormonen cortisol, aldosteron en androgenen. Cortisol en aldosteron zijn belangrijk bij de suikerstofwisseling, water- en zouthuishouding in het lichaam en bij afweer- en stressreacties. Androgenen (in het lichaam omgezet in testosteron en oestrogeen) spelen een rol bij de ontwikkeling van mannelijke secundaire geslachtskenmerken als lichaamsbeharing, spieropbouw, groei van penis en testikels en stemvorming. Het mannelijke geslachtshormoon testosteron wordt ook in kleine hoeveelheden uitgescheiden door de bijnierschors bij vrouwen en veroorzaakt onder andere schaamhaargroei. Het bijniermerg produceert de hormonen adrenaline, noradrenaline en dopamine.
Vormen van bijnierschorsinsufficiëntie
Bijnierschorsinsufficiëntie ontstaat wanneer er een tekort is aan bepaalde hormonen uit de bijnierschors: cortisol, aldosteron en androgenen. Deze hormonen zijn essentieel om te overleven. Er zijn drie verschillende vormen van bijnierschorsinsufficiëntie:
- Primaire bijnierschorsinsufficiëntie. Bij deze vorm is er iets mis met de bijnierschors zelf. Primaire bijnierschorsinsufficiëntie als gevolg van een auto-immuunziekte wordt meestal aangeduid als de ziekte van Addison.
- Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie. Deze vorm komt vaker voor dan de primaire vorm. Bij secundaire bijnierschorsinsufficiëntie is er iets mis met de aansturing van de bijnieren vanuit de hypofyse. Meestal wordt dit veroorzaakt door een tumor in de hypofyse, maar de oorzaak kan ook gelegen zijn in het gebruik van bepaalde medicijnen.
- Tertiaire bijnierschorsinsufficiëntie. Dit ontstaat door langdurig gebruik van corticosteroïden, bijvoorbeeld bij de behandeling van reuma of COPD.
De rol van cortisol bij bijnierschorsinsufficiëntie
Mensen met bijnierschorsinsufficiëntie maken te weinig cortisol aan. In stressvolle situaties stimuleert dit hormoon de stofwisselingsprocessen die energie leveren in de vorm van suiker. Bovendien heeft cortisol een belangrijk effect op de stofwisseling van de botten, de huid, de spieren en het bindweefsel. Cortisol heeft ook invloed op het spijsverteringskanaal (eetlust), de geslachtsdrift en de psyche. In hogere concentraties heeft het hormoon een ontstekingsremmende werking door het reguleren van de lichaamseigen afweer. Cortisol kan bijvoorbeeld worden gebruikt om allergische symptomen of auto-immuunziekten te bestrijden.
De oorzaak van bijnierschorsinsufficiëntie
Een auto-immuunziekte is vaak de oorzaak van primaire bijnierschorsinsufficiëntie. Bij een auto-immuunziekte maakt het eigen lichaam antistoffen aan die niet alleen ziekteverwekkende cellen aanvallen, maar ook lichaamseigen cellen. In dit geval veroorzaakt een auto-immuunziekte een ontsteking van de bijnieren. Hierdoor ontstaat dus bijnierschorsinsufficiëntie en onder andere een tekort aan cortisol. Tuberculose was in het verleden vaak een oorzaak van bijnierschorsinsufficiëntie. Andere oorzaken van primaire bijnierschorsinsufficiëntie zijn: uitzaaiingen van kanker in de bijnieren, infecties van de bijnieren, gebruik van bepaalde medicijnen, bijnierbloedingen en een operatie van de bijnieren. Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie ontstaat meestal als gevolg van een tumor in de hypofyse. Tertiaire bijnierschorsinsufficiëntie ontstaat als gevolg van langdurige behandeling met corticosteroïden.
Plaats een opmerking