Diagnostiek op het scherpst van de snede

Rapportages pro Justitia, regelmatig worden ze aangehaald in kranten-artikelen of op televisie met betrekking tot bekende strafzaken. Ze worden opgesteld omdat niet alleen van belang is te bewijzen dat iemand een delict gepleegd heeft, maar ook om te weten te komen waarom. Voor een rechter is inzicht in de persoon van de verdachte onmisbaar om tot een weloverwogen oordeel te komen en een strafmaat te kunnen bepalen. Rapporteren in strafrechtelijke context is dé manier om het werk van een psychiater of psycholoog extra uitdaging en diepgang te geven, vertellen pro Justitiarapporteurs Thijs van de Kant en Nicole van de Laar. Het inschakelen van gespecialiseerde rapporteurs verloopt via het NIFP, het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie. Per jaar worden rond de vijfduizend rapportages uitgebracht.

Fascinatie voor het vak

Hij is gaan rapporteren vanuit een fascinatie voor het forensische vak, vertelt Thijs van de Kant, psycholoog en actief als rapporteur voor het NIFP. ‘Ik ben er van overtuigd dat ieder mens onder bepaalde omstandigheden tot delictgedrag kan komen. Voor mij is iedere zaak die ik onderzoek weer een puzzel. Zes weken lang dompel je je onder in het leven van een verdachte. Welke factoren zijn van invloed geweest? Waarom hebben deze factoren tot dit feit geleid? Wat zegt dit over de mate waarin het feit aan de verdachte kan worden toegerekend?’

Zeker van je zaak

In het overgrote deel van de gevallen neemt de rechter de conclusies van de rapporteur over. Dit geeft het werk een extra lading. Nicole van de Laar, psychiater en hoofd van de dienst Midden- Nederland bij het NIFP: ‘Het is een taak die met zeer grote zorgvuldigheid uitgevoerd dient te worden. In vergelijking met de reguliere GGZ hebben rapporteurs beschikking over meer tijd en meer bronnen. ’ Thijs van de Kant: ‘Ik ben me er voortdurend van bewust dat ik 100% moet kunnen verantwoorden wat ik adviseer. Rapporteurs worden regelmatig opgeroepen om tijdens een rechtszitting hun conclusies toe te lichten. Dan moet je wel zeker van je zaak zijn. Dat is ook het uitdagende aan dit werk. Het is diagnostiek op het scherpst van de snede.’

Eigen dynamiek

Rapporteurs zijn onafhankelijk. Ze worden door het NIFP bemiddeld voor een zaak, maar werken niet in dienst van het instituut. Nicole van de Laar: ‘Veel rapporteurs doen dit werk naast een ander dienstverband, bijvoorbeeld in de reguliere GGZ, of een eigen praktijk. Omdat het forensisch werk zo’n eigen dynamiek heeft, bieden deze combinaties een prettige afwisseling.’ Thijs van de Kant: ‘Als rapporteur ben je zelfstandig ondernemer. De gesprekken met onderzochten vinden overdag plaats, verder ben je vrij te werken op tijden die jou uitkomen. Je werkt los van management en de tarieven voor rapporteurs zijn gunstig. Door de intervisies en het systeem van feedback waarin het NIFP voorziet is er relatief veel tijd voor reflectie en verdieping.’

Kwaliteitsbewaking

Het NIFP matcht rapporteurs aan zaken op basis van expertise en ervaring. Daarnaast waakt het instituut over de kwaliteit van de rapportages, door begeleiding en het geven van feedback en door te voorzien in deskundigheidsbevordering, opleiding en intervisie. Alle deskundigen die worden ingeschakeld zijn NRGD geregistreerd. Om te kunnen gaan rapporteren, volgen psychiaters en psychologen eerst de opleiding tot pro Justitiarapporteur bij het NIFP. Meer informatie over deze opleiding en het rapporteren is te vinden op www.nifp.nl.