7 vragen over Body Dysmorphic Disorder (BDD)

Een onmetelijke ontevredenheid over het uiterlijk, ingebeelde lelijkheid, een stoornis van de lichaamsbeleving. Dit zijn termen die de stoornis Body Dysmorphic Disorder (BDD) omschrijven. De groep mensen met deze stoornis zijn dermate in de greep van hun eigen ‘misvormde’ lichaamsbeeld, dat normaal functioneren niet of nauwelijks mogelijk is. Met het oog op de huidige cultuur, waarin selfies, social media en Photoshop perfectie veinzen, wint het ziektebeeld aan bekendheid. Nienke Vulink, psychiater in het Academisch Medisch Centrum (AMC), expert op het gebied van BDD, buigt zich over het thema.
Waarom is er nog zo weinig bekend over BDD?
“BDD is een psychiatrische aandoening die niet behoort tot de stoornissen die vaker in beeld komen als angststoornissen of stemmingsstoornissen. Ondanks dat is de prevalentie, zo’n 170.000 personen in Nederland, vergelijkbaar met sommige angststoornissen.
Toen er ruim 10 jaar geleden gestart werd met onderzoek naar de aandoening was er in Nederland nog helemaal niets bekend, en werd er in de psychiatrie met rare ogen naar je gekeken als je over BDD sprak.
Inmiddels is in de afgelopen jaren de bekendheid toegenomen. Met name toenemende media-aandacht voor het ziektebeeld heeft hieraan bijgedragen. En dat komt waarschijnlijk omdat BDD erg tot de verbeelding spreekt en mensen zich erin herkennen.”
Zijn er veel personen die niet-gediagnosticeerd rondlopen?
“Er lopen ongetwijfeld veel mensen rond die geen diagnose hebben gekregen. Dit heeft deels te maken met de onbekendheid en daarnaast is het heel lastig om de stoornis te herkennen.
Bij huisartsen, psychologen en psychiaters zie je dat zij steeds meer een diagnose kunnen stellen. Maar dat gaat bijvoorbeeld minder op voor somatische specialisten (plastisch chirurgen, gynaecologen, dermatologen, kno-artsen). Deze herkennen het ziektebeeld moeizaam, terwijl juist bij deze beroepsgroepen het merendeel van patiënten aanklopt. Dit heeft vaak te maken met het ontbreken van een stukje kennis, maar ook doordat specialistische behandelmogelijkheden beperkt voor handen zijn. Door samenwerking met deze specialisten, in de vorm van voorlichting geven en trainen in het herkennen van symptomen, valt wel op te merken dat ze steeds meer voelsprieten lijken te ontwikkelen.”
Wat is het verschil tussen iemand met BDD en iemand die ‘gewoon’ wat meer onzeker is dan gemiddeld?
“Hier zit zeker een verschil tussen. Dit is bijvoorbeeld ook voor specialisten lastig om te zien. Aan de hand van een screeningstool met daarin criteria die gehanteerd worden binnen de psychiatrie kun je nauwkeurig vaststellen of iemand BDD heeft. De belangrijkste aspecten hierbij zijn de ernst van het lijden en de mate van disfunctioneren. Iemand die alleen onzeker is kan hier onder lijden, maar hoeft niet per se te disfunctioneren in het dagelijks leven. Oftewel de ernst van het lijden komt niet overeen met de ernst van de afwijking, waardoor er geen sprake is van BDD. Het antwoord op onder meer de vraag; ben je voortdurend bezig met het besef van je uiterlijk, en vind je het moeilijk om aan iets anders te denken?, moet ja luiden, om te kunnen voldoen aan de criteria voor BDD.
Het leven van een patiënt ziet er ook behoorlijk heftig uit. Los van het isoleren van de buitenwereld en de aandacht en tijd die besteed wordt aan het uiterlijk om bijvoorbeeld de deur uit te kunnen gaan, kampt een persoon ook vaak met suïcidale gedachten. De uitzichtloosheid, confrontatie en de constante vergelijking met anderen maakt het dat iemand kan spelen met de gedachte om een einde aan het leven te maken.”
Waarin verschillen mannen van vrouwen als het om BDD gaat?
“Allereerst komt BDD bij mannen en vrouwen even vaak voor. Echter, als er bijvoorbeeld wordt gekeken naar het klinisch beeld, dan zoeken vrouwen eerder hulp. Wat betreft de klachten zie je bij mannen doorgaans ontevredenheid over de vorm van de schedel en de kaak, maar ook bijvoorbeeld de omvang van de geslachtsdelen. Een ander subtype dat misschien meer tot de verbeelding spreekt is ‘muscle dysmorphia’. Dit is een vorm van BDD waarbij (vooral) mannen volledig bezig zijn met de omvang van hun spieren. Ze zijn ervan overtuigd dat ze te weinig spieromvang hebben en gaan extreem trainen in de sportschool en gebruiken allerlei middelen (waaronder anabolen) om dit te kunnen veranderen.”
Stimuleert de huidige ‘photoshop alles-strak-en-mooi’ en ‘selfie-cultuur’ de ontwikkeling van BDD?
“Hoewel hier nog geen grootschalig onderzoek naar is gedaan, heb ik de overtuiging dat dit zeker een rol speelt. Deze cultuurverandering die je ziet, waarbij men elkaar altijd maar observeert en het erom gaat gezien te kunnen en willen worden op sociale media, doet de prevalentie toenemen. Als dit wat breder wordt getrokken dan zie je dat in het algemeen mensen die van nature, introverter zijn en onzeker, juist zij gevoeliger zijn voor dit veranderende cultuurbeeld en zich laten beïnvloeden door wat zich afspeelt in de media.”
Helpt het als iemand met BDD bijvoorbeeld iets aan zijn/haar uiterlijk verandert?
“Nee dat helpt niet. Tenminste, cijfers wijzen uit dat ongeveer 80-90% niet of slechts kortdurend tevreden is en daarna toch weer in eenzelfde patroon valt of nieuwe preoccupaties ontwikkelt. De 10 – 20% die overblijft is wel geholpen met een behandeling, maar daarvan is niet met zekerheid te zeggen of dit ook zo blijft. BDD-experts geloven echter niet dat een dergelijke cosmetische ingreep mensen kan afhelpen van het ziektebeeld.”
Welke behandelingsmethoden zijn er?
“Patiënten worden behandeld met medicatie en een gespecialiseerde vorm van cognitieve gedragstherapie (CGT). In eerste instantie starten zij met de medicatie, een vorm van antidepressiva die op basis van onderzoek effectief is gebleken voor mensen met BDD. Vervolgens komen ze terecht in een dagbehandelingsprogramma die bestaat uit een groep van medegenoten, waarbij alle aspecten van de stoornis aan bod komen. Dit traject duurt ongeveer 4 maanden. Ze gaan aan de slag met symptoomgerichte behandelingen zoals:
- Het aanpassen van de negatieve gedachtegang over het uiterlijk
- Reguleren van negatieve emoties door focus op positieve eigenschappen
- Trainen van sociale situaties
- Spiegeltraining om op een andere manier naar zichzelf te leren kijken”
Psychiater Nienke Vulink (AMC)
Reactie
Hallo Alexandra, Ik heb juist hetzelfde probleem als jij. Die obsessie rond mijn uiterlijk is begonnen rond mijn 12 jaar. Op mijn 15de ben ik dan nog moeten geopereerd worden aan scoliose waardoor ik echt niet meer wou leven. Ik was zeer depressief door mijn uiterlijk Op mijn 18 jaar naar een psychotherapeut gegaan en die zei mij ook dat ik in het verleden moest gaan graven. Maar ik vond mij zo afschuwelijk lelijk dat ik het niet kon laten om regelmatig een plastisch chirurg op te zoeken. Heb ondertussen 6 neuscorre tjes gehad en nog vele inspuitingen met hyaluronzuur. Ook verschillende operaties ondergaan voor het versmallen van litteken scolios Ik kan ook niets anders doen dan mij vergelijken met anderen en kom er ook altijd het slechtste uit. Ik ben op mijn 55ste ook op ziekenkas gegaan en ben nu 61 jaar. Ik ga nog altijd naar een psychiater en neem fluoxetine in waardoor het alles een beetje rustiger wordt in mijn hoofd. Ik hoop echt van harte om eens in contact te komen met jou en onze gedachten te kunnen uitwisselen
Hoe heet de antidepressiva die bij deze aandoening gebruikt wordt?
Dag Marleen, Ik heb ook BDD en zou graag met jou in contact komen. Groet Maxime.
Beste Alexandra, Ik herken mezelf helemaal in je verhaal. Zou je me anders eens willen mailen zodat we in contact kunnen komen met elkaar. Ik ben 60 jaar en heb ook reeds van jongs af aan deze problematiek. Ik ben reeds in therapie van mijn 18 jaar en heb verschillende esthetische ingrepen gehad. Ik blijf nog altijd verzeild in de wereld van bdd en heb vroeger ook veel zelfmoordgedachten gehad. Graag zou ik eens in contact met je komen want heb nog nooit iemand met BDD ontmoet. Hou je goed en hoop op een bericht van jou. Veel liefs, Marleen
Het is een hel om op deze manier elke dag met jezelf te leven. Bij mij is een paar jaar geleden bdd geconstateerd en ik ben nu 23. Dit is iets waar ik nooit van af zal komen. Het eeuwige vergelijken, onzeker en jaloers zijn, niet met veel licht in spiegels durven kijken etc. Ik walg van mijn uiterlijk.
Alexandra Aerts, zojuist uw reactie gelezen. Ik heb meerdere getwijfeld of ik dit zelf niet geschreven had jaren geleden. Ik plaats weleens wat maar nooit onder mijn eigen naam. Maar nee ik was dit echt niet en toch schrijft u zoveel van wat ik herken. Niet te bevatten. Ik ben benieuwd of u er nog bent en hoe het met u gaat.
Beste Alexandra, ook ik herken mezelf in uw verhaal!
Hallo Alexandra, Ik herken me helemaal in jouw verhaal. Ik ben 59 jaar en heb ook BDD. Graag zou ik in contact met je komen
Hallo Hieronder mijn verhaal van toen ik 46 jaar was. Ondertussen ben ik 53 jaar en werk niet meer wat voor mij leefbaarder waardoor ik nog af en toe kan genieten van de kleine dingen. Toch is het lijden vaak heel zwaar. Ben nu bezig met "hopelijk" herstel als antwoord op euthanasie. Nu ik met de procedure euthanasie bezig ben denk ik bijna nooit meer aan zelfdoding en hoef ik niet te denken dat ik het misschien ooit zelf moet doen. Ik ben een vrouw van 46 jaar en kan echt niet meer leven met hoe ik eruit zie. De pijn moet stoppen. Na een opname van 15 maanden in de psychiatrie ben ik terug gaanwerken maar na 2 weken ben ik terug gecrashed. Een opname zie ik niet meer zitten daar ik het gevoel heb dat ze me niet kunnen helpen. De behandeling bestond geheel, uit het kijken naar het onderliggend verdriet. Dit zou de reden zijn waardoor ik me extreem ben gaan focussen op alle imperfecties/asymmetrie enz....van mijn uiterlijk en hiermee heb ik het echt gehad. Ik ben dan misschien niet opgegroeid in een liefdevolle en harmonieuze omgeving maar om alsmaar te moeten gaan kijken naar wat ik als kind niet meegekregen heb, daar bereik ik volgens mij niets mee. Functioneren kan ik niet meer en ik weet niet meer wat ik moet doen. Poging gedaan met pillen maar helaas. Ergens vanaf, in of onder springen durf ik niet dus is geen optie maar dagdagelijks denk ik eraan. Alledaagse zaken lukken me nog nauwelijks. Ik kan me niet ontspannen. De fixatie op uiterlijke imperfecties (en dat zijn er in mijn ogen heel wat), vreten alle energie uit m’n lijf. Ik doe dit al bijna mijn hele leven lang. Mezelf lelijk vinden, afbreken, willen veranderen, vergelijken enz..... Niet tevreden zijn met hoe ik eruit zie en met wie ik ben word met de dag erger en de gedachte dat ik hiermee verder moet is niet leefbaar. Ik acht het niet voor mogelijk dat ik ooit nog maar een beetje normaal zal kunnen functioneren. Contact met anderen is bijna onmogelijk geworden daar ik steeds denk dat ze naar mijn imperfecties (scheve neus, haar, deuken in voorhoofd, scheef gezicht, huid, mijn mond die scheef trekt als ik praat enz) aan het kijken zijn. Ik moet me dan ook constant bedwingen om niet te vragen naar waar ze aan het kijken zijn. Het maakt me kapot. Er zijn bepaalde letters die ik zoveel mogelijk probeer te vermijden daar ik voel dat dit me lelijker maakt. Hoe onzekerder ik ben hoe erger ik dat gevoel heb en dat is natuurlijk ook weer een vicieuze cirkel daar het ene het ander meebrengt. Ook heb ik steeds de indruk dat ze schrikken van mij. Heel dubbel is dat ik een ontzettende angst heb om onzichtbaar te zijn. Maw, dat mensen niet naar me kijken. Dit associeer ik met “lelijk zijn of niet mooi zijn, daar er naar mooie mensen gekeken wordt. Als ze wel kijken dan denk ik dat dit is vanwege mijn lelijk zijn (misvormd, mismaakt). Héél vermoeiend allemaal. Waarom heb ik zo een grote behoefte om door iedereen te worden bewonderd? (zichtbaar zijn) Als ik op straat loop of het maakt niet uit waar ik ben en er word niet naar me gekeken maar naar iets achter me dan kijk ik om te zien naar waar ze kijken. Als dit dan toevallig iemand is die lelijk is dan is dit voor mij weer een hele grote teleurstelling en pijnlijk. Is het een knap iemand dan is het weer die keiharde waarheid, als je mooi bent, ben je zichtbaar en als je lelijk bent, onzichtbaar. Dit zijn o.a. zaken die ik doe en die alsmaar erger worden. Van kop tot teen breek ik mezelf af en dit doe ik al sinds ik een klein meisje was. Ik was vroeger gezegend met een dikke bos krullen maar vond dit vroeger uiteraard ongelofelijk erg en wou ze niet. Ik wou steil haar. Ik smeerde allerlei rotzooi en deed alles om ze in bedwang te houden. Vanaf een zekere leeftijd droeg ik altijd een haarband en ....tig haarspeldjes. Ongeveer 20 jaar heeft niemand me nog zonder haarband en .....tig haarspeldjes gezien. Ik ben ondertussen, mede door al die rotzooi en meer dan 20 jaar overmatig drugs en pillen gebruik geleidelijk die dikke haarbos verloren en daar heb ik nu dus heel veel spijt van. Ik zou er alles voor geven om dat “mooie”’ haar terug te hebben. Spijt is mijn tweede naam, dat zal je nog wel merken. Vandaag de dag laat ik “als mijn budget het toelaat ”een Brazilian keratine behandeling” doen, (gladmaker). Ik kan het helaas niet laten om elke morgen in de weer te gaan met de steiltang waardoor het kapot gaat en afbreekt. terwijl ik dit doe zeg ik tegen mezelf dat ik hiermee moet stoppen. dit doe ik dan 1 minuut om vervolgens terug te beginnen. Dagelijks zie ik de afgebroken haren liggen en zeg tegen mezelf , het de volgende dag niet meer te zullen doen. HELAAS!!!!!!!! Ik ben iemand van extremen. Ik kan niets met mate doen en moet altijd overdrijven zodat ik met alles wat ik voor mijn uiterlijk doe uiteindelijk meer schade aanricht dan dat het goed is. Ik was ook gezegend met een onwaarschijnlijk mooie huid. Op ongeveer 17 à 18 jarige leeftijd ben ik overdreven gaan zonnebanken. Ik ging soms 3 keer op een dag (zonnekanon). De schade in mijn gezicht valt nog reuze mee maar de schade op mijn armen, handen en benen is onomkeerbaar. Ik schaam me hier ontzettend voor. Mijn benen en voeten blijven altijd bedekt ook bij 30 graden. De gedachte dat mensen een stukje been of voet zien kan ik niet verdragen. Ik kijk naar anderen hun huid (alle leeftijden) en de conclusie is dat ze vergelijkbaar is met iemand van +60. Voor mijn huid (gelaat) doe ik alle mogelijke behandelingen die financieel haalbaar zijn. Ik kan de gedachte niet verdragen dat mensen een oneffenheid zouden kunnen zien. Ik kan het niet laten om met een leesbril en handspiegel aan het raam te gaan staan om zo alles wat er mis is, te kunnen zien. Ik weet verstandelijk dat dit op die manier word uitvergroot maar toch maakt elke “te grote porie, rood vlekje, bultje, enz....me gek, want als ik het kan zien kunnen anderen het ook en dat maakt me nog gekker. Er is een tijd geweest dat ik s’morgens en s’avonds met een puimsteen mijn gezicht en hele lichaam behandelde met als gevolg dat ik vaak schaafwonden had. Dit doe ik niet meer. Ik gebruik wel regelmatig een product met zuren (AHA15) wat soms als gevolg heeft dat m’n huid branderig aanvoelt. Als het donker weer is (bewolkt) is het voor mij minder moeilijk dan dat het zonnig is omdat ik dan denk dat mensen dingen gaan zien die ze ervoor nog niet gezien hadden. Binnenkort wordt het beter weer en daar zie ik enorm tegen op daar dit hel is voor me. Ik durf haast m’n armen niet te tonen daar ze vies zijn. M’n voeten en benen blijven de ganse zomer bedekt, hoe warm het ook is. (ik haat het) Als ik de deur uitga is het voor mij heel belangrijk dat ik met m’n handspiegel tegen het raam kan gaan zien hoe ik eruit zie. Dit doe ik helaas de hele tijd. Het is ook het eerste wat ik doe als ik thuis kom. In de zon komen durf ik ook haast niet meer omdat het slecht is voor de huid. Alles in mijn gezicht wil ik anders. Blutsen in mijn voorhoofd terwijl ik een mooi strak en bol voorhoofd wil. Mijn neus (ongeveer 25 jaar geleden een neusverkleining ondergaan) is één homp vlees die scheef staat en door in het verleden een dermabrassie te laten doen (neustip) heeft hij altijd een rode kleur. Als jong meisje ben ik mijn onderkaken op elkaar gaan klemmen (woede) met als gevolg dat ik dagelijks aangezichtspijn heb aan de rechterzijde. Het is ook die kant van mijn gezicht die hoger staat dan de andere kant. Ook mijn mond en dus mijn neus gaan die kant uit. Hoe meer pijn ik heb hoe harder ik voel dat mijn gezicht scheef staat en hoe feller ik het zie. Als ik praat voel ik dat mijn mond scheef trekt en dit vind ik uiteraard vreselijk en zeker de gedachte dat anderen dit zouden zien. Hieraan ga ik kapot. Als mensen mij ervan verzekeren dat dit alles niet is zoals ik het zie kan ik het niet vatten. Ik kan dit ook niet vasthouden en heb dus constant terug die bevestiging nodig. In mijn beleving verander ik constant van uiterlijk (mijn gezicht, huid enz.... is erg veranderlijk) en ik heb dan ook een hemelse schrik dat wat mensen eerst niet zien een minuut daarna wel zouden kunnen zien en zich dan bedenken. Vorig jaar heb ik een laptop gekocht en ik bij het opstarten zag ik mezelf op het scherm (webcam), ik was in alle staten. Hoe vreselijk ik het ook vond om mezelf te zien ik begon het obsessief te doen. Iedereen zei dat dat nu juist iets is wat je niet moet doen daar dit sowieso al vervormd. Ik ging dit dus vergelijken met anderen en bij hen zag ik die vervormingen niet dus die theorie klopte in mijn ogen niet. Anderen zien er hetzelfde uit op webcam en ik blijkbaar niet. Juist hetzelfde met foto’s. Niemand mag van mij een foto nemen omdat ik het idee heb dat mensen dan echt gaan zien hoe ik eruit zie. In sommige spiegels kan ik vinden dat ik er ok uitzie maar als ik dan een foto zie van mezelf dan zie ik eruit zoals ik me zie in slechte spiegels, ruiten, etalages, autoruiten en andere reflecterende oppervlakken. Mijn zus zegt altijd dat ik totaal niet fotogeniek ben en er in het echt helemaal anders uitzie. Maar hoe kan het dan dat ik als “enige”, er niet uitzie zoals op de foto en alle andere mensen wel? Als ik ervan overtuigd ben dat mensen in mijn omgeving lelijker zijn dan ik en er word toch eens een foto genomen dan ben ik altijd de lelijkste en heb ik altijd het dikste hoofd enz.... Ik spiegel me in alle mogelijke oppervlaktes en hoop telkens dat ik niet te zien krijg wat ik niet wil zien. Ik weet dat het meestal datgene is wat ik niet wil zien en toch kan ik het niet laten. Waarom doe ik me dit telkens aan? Wat ik ook doe is, als ik op de bus of tram sta te wachten is naar andere wachtende mensen kijken en beginnen te vergelijken. Dan ben ik ervan overtuigd dat die mevrouw of meneer diepere neus-mond groeven heeft of een deuk in het voorhoofd of een abnormaler gezicht of gewoon lelijker is dan mezelf en dan kijk ik in de ruit van een bus of tram die stopt en dan blijkt telkens weer dat het bij mij altijd erger is. Ik word hier helemaal gek van en het haalt me helemaal onderuit. Hoe kunnen mensen me een mooie vrouw vinden als ik altijd lelijker ben dan anderen in spiegelende oppervlaktes, foto’s en spiegels? De meeste vrouwen gaan samen naar het toilet maar ik vermijd dit ten allen tijde. Ik wil ten allen tijde vermijden om samen met iemand anders in de spiegel te moeten kijken. Ik doe ook soms dingen waarvan ik weet dat ik me achteraf slecht ga door voelen en toch kan ik het niet laten. Een voorbeeld: Door de problemen met mijn linker kaak moet ik taai en hard voedsel vermijden maar soms doe ik het net extra veel. Ik weet dat mijn kaak de dag nadien heel veel pijn gaat doen en toch doe ik het, alsof ik wil dat het mijn probleem erger maakt (dikkere en schevere kaak) zodat anderen het uiteindelijk zouden bevestigen. Ergens hoop ik dan ook dat dokters uiteindelijk zouden overgaan tot een operatie (rechtzetten van gezicht). Vrienden, familie, collega’s, enz... kunnen niet vatten dat ik heb wat ik heb en daardoor totaal niet meer kan functioneren
Plaats een opmerking