Nieuwe behandelingen tegen depressie

Ongeveer een op de vijf mensen krijgt gedurende het leven te maken met een depressie. Bij vrouwen is dit zelfs een op de vier. Een aandoening die grote gevolgen kan hebben en in tegenstelling tot andere ziekten al vaak op jonge leeftijd begint. Vroegtijdige herkenning is dan ook noodzakelijk.

Hoogste ziektelast in 2030?

Dit wordt ook door de World Health Organization (WHO) beaamd. Uit hun studies kwam naar voren dat de ziekte tot de top drie van aandoeningen met de hoogste ziektelast prognose behoort. Hoewel de aandoening nu nog op plek drie staat, zal deze in 2030 hoogstwaarschijnlijk de eerste plaats innemen. Volgens Robert Schoevers, hoogleraar psychiatrie, heeft dit voor een groot deel te maken met de impact die een depressie heeft op het leven van mensen. “Dit is anders bij ziekten als kanker en dementie, omdat deze zich meestal op latere leeftijd voordoen. Een depressie kan relatief jong ontstaan, en gevolgen hebben voor iemands opleiding, werk, sociale relaties, vorming van een gezin en lichamelijke gezondheid. De invloed op de publieke gezondheid is hiermee aanzienlijk.”

Psychedelica

Goed werkende therapieën zijn dan ook essentieel om de prevalentie van de ziekte terug te dringen. Want hoewel er genoeg behandelmethoden beschikbaar zijn, lijken de effecten slechts beperkt, zegt Pim Cuijpers, hoogleraar klinische psychologie. Volgens hem zijn er meerdere vormen van therapie waarop een deel van de mensen goed reageert, maar is het aantal terugvallen nog altijd aanzienlijk. “We hebben nieuwe therapieën nodig die zijn gericht op terugvalpreventie en op degenen voor wie geen enkele methode effectief is gebleken. Want deze mensen zijn er helaas ook.”

Het is een terrein waar Schoevers zich volop mee bezig houdt. Momenteel bestudeert hij nieuwe middelen voor mensen met ernstige depressies, waaronder het gebruik van psychedelica als ketamine. Bekend vanuit het partycircuit en de operatiekamer, zou het middel ook een positieve bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van gevoelens van somberheid. Ook psilocybine, aanwezig in paddo’s, is interessant. De middelen hebben het potentieel om in relatief korte tijd te kunnen aanslaan, in tegenstelling tot traditionele antidepressiva. Een hoopvolle ontwikkeling, hoewel er nog veel vragen beantwoord moeten worden.

Smartphone als therapievorm

Andere door de onderzoeksgroep van Schoevers onderzochte behandelingen zijn intensievere vormen van psychotherapie en het personaliseren van behandelingen. Hierbij kan bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van iemands smartphone, legt hij uit. Zo is het mogelijk om een aantal keren per dag een berichtje van de psycholoog te krijgen met daarin een korte vragenlijst, die snel en makkelijk in te vullen is. Vervolgens kunnen de antwoorden bij elkaar worden genomen en inzichten bieden in individuele patronen in symptomen en gedrag. Dit zou onder andere ook als early warning signal voor terugval kunnen fungeren.

Ook e-health speelt een steeds belangrijkere rol bij de behandeling van depressie. Hierbij worden de sessies niet in een praktijk, maar via het internet aangeboden, met in de meeste gevallen een coach erbij. Onderzoek laat zien dat de effecten van deze therapieën ongeveer even groot zijn als die van reguliere groeps- of individuele vormen, aldus Cuijpers. “Bovendien bieden zij het voordeel dat mensen de deur niet uit hoeven en ook ’s avonds een behandeling kunnen volgen. Dit is met name gunstig voor degenen die zich voor hun ziekte schamen.”

Preventieprogramma’s

Maar is voorkomen niet beter dan genezen? Er zijn veel preventieprogramma’s die speciaal zijn ontwikkeld voor risicogroepen, legt Cuijpers uit. Hieronder vallen bijvoorbeeld mantelzorgers, werklozen of ouders van psychisch instabiele kinderen. Maar of deze daadwerkelijk het ontstaan van een depressie kunnen tegenhouden, is niet bekend. “Het blijft een complexe ziekte, waarvan we nog maar weinig weten. Meer onderzoek is dan ook wenselijk.”