Onderzoek: effect van immuuntherapie vóór de operatie bij vroeg stadium longkanker

Immuuntherapie heeft bij een deel van de mensen met uitgezaaide niet-kleincellige longkanker een meerwaarde. Bij sommige patiënten kan deze behandeling het leven met maanden tot zelfs jaren verlengen. Het is op dit moment onvoldoende duidelijk waarom sommige patiënten wel en anderen niet reageren op immuuntherapie. Daarom onderzoekt de PINNACLE studie of een PET scan vooraf de respons (de reactie) op behandeling met immuuntherapie kan voorspellen. In het onderzoek kunnen 37  patiënten meedoen die niet-kleincellige longkanker hebben zonder uitzaaiingen buiten de long (stadium Ib-IIIa).

PINNACLE studie

Bij een deel van de patiënten die aan longkanker geopereerd zijn, komt de kanker terug. Dit is afhankelijk van onder andere de grootte van de tumor en of er kanker in de lymfklieren zat. Na vijf jaar is nu ongeveer de helft van de mensen die zijn geopereerd nog in leven. Om de overleving te verbeteren wordt veel onderzoek gedaan naar de behandeling met immuuntherapie vóór de operatie. De PINNACLE studie onderzoekt bij patiënten met een vroeg stadium longkanker of een PET-scan de werking van immuuntherapie kan voorspellen.

Hoe werkt immuuntherapie?

Immuuntherapie helpt je eigen afweersysteem om de kankercellen in je lichaam op te ruimen. Zonder de hulp van immuuntherapie blokkeren de kankercellen je afweersysteem. Immuuntherapie heft deze blokkade op. Belangrijk voor deze werking is het eiwit PD-L1 dat op de kankercellen aanwezig kan zijn. Immuuntherapie werkt op dit eiwit op de kankercel.

Deelname aan het onderzoek

In de PINNACLE studie worden sinds 2019 patiënten behandeld met stadium Ib-IIIa niet-kleincellig longkanker die geopereerd kunnen worden. Het is van belang dat ze  geen andere ziektes hebben die de kans op bijwerkingen van immuuntherapie vergroten.

Wat komt er kijken bij deelname?

Wie aan deze studie meedoet komt in de weken voor de operatie vier à vijf keer vaker naar het ziekenhuis dan mensen die niet meedoen. Eerst om een kleine hoeveelheid radioactief gemaakte immuuntherapie te krijgen via een infuus. Een paar dagen later voor een PET scan. Door het inspuiten van de radioactieve vloeistof kan op een PET scan gezien worden waar de immuuntherapie in het lichaam naar toe gaat. Zo komen de onderzoekers meer te weten over de werking van immuuntherapie. In de volgende weken volgen twee behandelingen met immuuntherapie. Dit is een dosis zoals deze in de normale behandelingen met immuuntherapie gegeven wordt. Doordat de behandeling kort is, is de kans op ernstige bijwerkingen heel klein. Na deze behandeling volgt de operatie. De operatie en het traject erna zijn hetzelfde als voor patiënten die niet aan de studie meedoen.

Voor- en nadelen

We denken dat  de extra behandelingen met immuuntherapie de kans op totale genezing vergroot. Of dat zo is, wordt nu onderzocht. De operatie zal bij deelname aan de studie ongeveer vier weken later zijn dan zonder deelname aan de studie. Deze vier extra weken vallen binnen het advies van de richtlijn om patiënten binnen 6 weken na diagnose te opereren heeft geen nadelig effect op de operatie zelf of op de kans op blijvende genezing na de operatie.

Onderzoeksopzet

In deze studie worden in totaal 37 patiënten behandeld die een longtumor van 1 cm of groter (stadium Ib-IIIa) hebben die met een operatie volledig verwijderd kan worden. Deze patiënten worden uitgenodigd op de preoperatieve polikliniek als voorbereiding op de operatie. Bij patiënten die meedoen aan de studie wordt na voorlichting over de studie extra  bloedonderzoek gedaan en een hartfilmpje gemaakt.

Hoe gaat deze behandeling met immuuntherapie precies?

Patiënten krijgen in totaal twee keer een behandeling met immuuntherapie via een infuus op de dagbehandeling in het Radboudumc. Deze behandeling wordt een keer  per twee weken gegeven. Voor elke behandeling en voor  de operatie wordt ter controle bloed geprikt. Ook is er een afspraak met de arts of onderzoeksverpleegkundige om de uitslagen en eventuele klachten te bespreken. Eén tot twee weken na de laatste behandeling wordt de patiënt geopereerd.

De normale situatie

In de normale situatie (zonder immuuntherapie) worden alle patiënten ook uitgenodigd voor een afspraak op de preoperatieve polikliniek in voorbereiding op de operatie. De operatie wordt ingepland na deze afspraak.

Wat is de volume van de studie?

Er hebben inmiddels 18 patiënten meegedaan. De eerste resultaten zien er veelbelovend uit. Eind 2021 hopen wij dat er 37 patiënten mee hebben gedaan. Dan kunnen we goede uitspraak doen over de uitkomsten.

Wie zijn de onderzoekers?

Sandra Heskamp startte het onderzoek. Zij is onderzoeker op de afdeling Radiologie en Nucleaire Geneeskunde van het Radboudumc. De studie is onderdeel van het promotieonderzoek van Sarah Verhoeff, internist-oncoloog i.o., die de rol van nieuwe beeldvormende technieken in de behandeling van oncologische patiënten met immuuntherapie onderzoekt. Zij is ook coördinerend onderzoeker van de studie in nauwe samenwerking met longartsen Berber Piet en Professor Michel van den Heuvel.

Uiteindelijke doel van de studie

Samen hopen ze dat deze methode helpt om  beter in te schatten voor wie de behandeling met immuuntherapie zinvol is. Het zou  een mooie aanvulling zijn op alle andere bepalingen die zij doen in het bloed en op de tumor om te voorspellen welke behandeling het beste is voor de individuele patiënt. Ze hopen daarnaast te laten zien dat de behandeling met immuuntherapie voorafgaand aan de operatie veilig is. En het zou heel mooi zijn als het de uitkomsten van de operatie verbetert. Dus dat de longkanker minder vaak terugkomt na een operatie als er immuuntherapie gegeven wordt voordat geopereerd wordt