De invloed van muziek op het kinderbrein

Het maken van en luisteren naar muziek heeft een positieve invloed op de neurologische ontwikkeling van de hersenen en de sociale, emotionele en intellectuele vaardigheden van kinderen. Ondanks wetenschappelijke bewijzen worden de mogelijkheden van muziek nog maar weinig benut in de kinderopvang en het onderwijs, vindt Erik van Deuren, muzikant en hoofdvakdocent basklarinet en docent methodiek aan de conservatoria van Amsterdam en Den Haag.

Muzikaal talent wordt als iets bijzonders gezien, maar het lijkt erop dat ieder mens ter wereld komt met muzikaal talent, zegt Van Deuren. Sommige mensen doen daar na verloop van tijd niets meer mee. “Anderen weigeren dit talent aan de kant te zetten en blijven hun leven lang muziek maken.”

Gevoel voor muziek

Juist omdat iedereen wordt geboren met gevoel voor muziek is het een gemiste kans dat er in die eerste jaren relatief weinig wordt gedaan aan muzikale ontwikkeling, vindt Van Deuren. Hij noemt muziek een ondergeschoven kindje. Dat heeft vooral te maken met de opvatting dat cultuur in het algemeen en muziek in het bijzonder de kers op de taart is, de garnering. “Maar het moet juist de gist in het deeg zijn. Door het toevoegen van muziek krijgt educatie een andere beleving.”

Hij wijst op de positieve ervaringen van scholen, die muziekeducatie een plek gaven in hun curriculum (vanaf 2020 is muziekonderwijs overigens een verplicht onderdeel op de basisschool). Zelf is hij nu ruim acht jaar betrokken bij muziekprojecten op scholen. Het instrument is hierbij een middel, niet een doel. “Waar het om gaat is dat je vanuit de muziekinhoud een bijdrage levert aan een kansrijke toekomst van kinderen.”

Ieder kind verdient het om kennis te maken met muziek, vindt Van Deuren. Muziek maakt gelukkig, kan mensen met elkaar verbinden en is een goed middel om de creativiteit te stimuleren. “En juist aan dat laatste is grote behoefte nu de samenleving ingrijpend is veranderd en nieuwe vraagstukken om creatieve intelligentie vragen”.

Diepe emoties

Het maken van muziek draagt bij aan de emotionele intelligentie van kinderen en het stimuleert hun creatieve activiteit, motoriek, sociale vaardigheden en schoolprestaties. Dat zegt Erik Scherder, hoogleraar Klinische Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit.

“Muziek is ongelooflijk belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Hersenonderzoek laat dat zien. Het stimuleert de netwerken in de hersenen en verbindingen tussen alle hersengebieden.” Als kinderen muziek maken is er een gebied in de hersenen actief (prefontale cortex) dat er voor zorgt dat je leert plannen, keuzes maken en flexibel zijn. De activiteit zorgt voor verbindingen tussen de linker en de rechter hersenhelft. “Simpel gezegd: rechts gaat over emotie, links over actie.”

De inhoud van de verbindingsbalk (corpus callosum) tussen de beide hersenhelften neemt toe naarmate er meer wordt gemusiceerd. Hoe meer verbindingen er in de hersenen ontstaan op jonge leeftijd, hoe meer cognitieve reserve kinderen opbouwen voor de rest van hun leven. Ook bij het luisteren naar muziek worden bepaalde gebieden in de hersenen geactiveerd. Muziek zorgt bijvoorbeeld voor een grotere activiteit op het hersengebied dat zintuiglijke prikkels bundelt binnen een emotionele context.

“Daardoor ervaar je diepe emoties zoals intens geluk, diep verdriet, ontroering en verrassing. Dat zijn bijzondere gevoelens die je in het leven van alledag niet zoveel ervaart. Via muziek kan dat elke dag.” Scherder pleit voor het aanbieden van een ‘verrijkte omgeving’, waarbij het kinderbrein voortdurend wordt uitgedaagd, bijvoorbeeld door taal en rekenen af te wisselen met beweging, muziek en kunstvakken. “Ik denk dat zo’n gevarieerde schooldag ervoor zorgt dat kinderen op alle terreinen beter gaan presteren.”