Werk en gezondheid in wisselwerking

De werkzame beroepsbevolking in Nederland telt volgens de meest recente schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) ruim 8,6 miljoen mensen. Van die groep verzuimt 45 procent gemiddeld vier van elke honderd werkdagen. Het totale verzuim resulteert in een financiële last voor werkgevers van 11 miljard euro per jaar in loondoorbetalingskosten.

Waar verzuim wegens griep of een andere kortdurende ziekte onvermijdelijk is, geeft bijna een kwart (24 procent) van de werknemers die hebben verzuimd aan dat de reden van het verzuim deels of zelfs hoofdzakelijk aan het werk gerelateerd was. Dit blijkt uit de Arbobalans van 2016.

Balans tussen werk en privé

Dat mensen thuis komen te zitten met gezondheidsklachten die ontstaan zijn op het werk, geeft blijk van de complexe relatie tussen werk en zowel geestelijke als fysieke gezondheid, zegt Fred Zijlstra, Hoogleraar Arbeids- en Organisatie psychologie aan de Universiteit Maastricht. Een goede gezondheid is vaak nodig om te kunnen werken, en eenmaal aan het werk kan gezondheid zowel een positief als negatief effect hebben op iemands welzijn.

Het gaat er bij deze relatie om de balans te vinden, zegt Irene Houtman, burn-outspecialist en onderzoeker bij TNO. Vanuit stressmodellen gezien bestaat de werkomgeving uit twee dimensies. In de basis eist werk iets van de werkende, op cognitief, emotioneel, en fysiek gebied. Tegelijkertijd zijn er ook mogelijkheden om hier dankzij aanpassingen goed mee om te gaan, bijvoorbeeld door middel van een goede planning, taakverdeling en andere hulpmiddelen. “Op het moment dat er te veel eisen zijn, en te weinig mogelijkheid om je daaraan aan te passen, ontstaat er stress.”Thuis zitten is op de lange termijn echter ook niet wenselijk omdat werk een belangrijke rol speelt in het geluksgevoel van mensen, legt Zijlstra uit. “Het hebben van werk laat mensen deelnemen en bijdragen aan de maatschappij, brengt ze in contact met anderen en geeft een gevoel van eigenwaarde.”

Aanpak ziekteverzuim

Zowel de werkgever als werknemer hebben er baat bij om ziekteverzuim terug te dringen, en in het geval van uitval werknemers zo snel mogelijk weer aan het werk te helpen. Werkgevers kunnen hieraan bijdragen door te streven naar een optimale werkomgeving waar twee factoren centraal staan: toewijding vanuit het management en participatiemogelijkheden voor werknemers. “Werknemers ervaren een werkomgeving als prettig wanneer het management betrokken is en ze zich gehoord en gewaardeerd voelen”, licht Houtman toe.

Wanneer iemand toch is uitgevallen, is het zeker in het geval van psychische klachten van groot belang om het re-integratieproces snel te starten. Hoe langer een werknemer thuis zit, hoe moeilijker het wordt om weer te beginnen. Naast snelheid is het ook belangrijk om tijdens de verzuimperiode daadwerkelijk de oorzaak van de klachten te behandelen, stelt Zijlstra. “Als iemand wegens een conflict op het werk thuis zit met een burn-out, moet daar bijvoorbeeld actief in bemiddeld worden. Anders verandert er niets.”

Waar werkgevers kunnen bijdragen aan de gezondheid van hun werknemers door de best mogelijke werkomgeving te creëren, heeft de maatschappij volgens Zijlstra een verantwoordelijkheid met betrekking tot verzuimpreventie. “Werkstress is geen individueel maar een structureel probleem, ontstaan door de steeds hogere eisen die we aan elkaar stellen”, stelt hij. De sleutel tot een gezonde beroepsbevolking ligt bij de balans tussen de energie die werk kost, en wat mensen ervoor terugkrijgen.