Enge situaties beleven voor behandeling psychose

Een psychose heeft een grote impact op de kwaliteit van leven. Psychosepatiënten zijn vaak achterdochtig en vermijden andere mensen en plaatsen. Hierdoor kunnen zij niet goed meedoen in de maatschappij en vereenzamen ze. Om patiënten op een veilige manier hun angsten te laten overwinnen, kunnen behandelaren gebruikmaken van virtual reality (VR). Deze behandelmethode is nog volop in ontwikkeling, maar biedt goede perspectieven.

Vrezen voor eigen leven

Een psychose ontstaat meestal als gevolg van een combinatie van oorzaken, aldus Wim Veling, adjunct-hoogleraar Psychiatrie aan het UMCG. “Als eerste weten we dat er sprake is van genetische aanleg. Daarnaast gaat het om de dingen die iemand meegemaakt heeft, zoals rottige trauma’s in de kindertijd of veelvuldig gebruik van cannabis. Ten slotte spelen omgevingsfactoren een rol.” Mensen met een psychose lijden aan waanbeelden en verliezen contact met de werkelijkheid, vertelt Mark van der Gaag, hoogleraar Klinische psychologie aan de VU. Ongeveer driekwart van de psychoses draait om achtervolgingswaan. Deze mensen zijn in de acute fase extreem angstig en vrezen echt voor hun leven. Zij doen dan ook allerlei dingen om zichzelf te beschermen van het gevaar. “De patiënten brengen veel tijd in huis door en mijden plaatsen waar veel mensen zijn, zoals winkelstraten, restaurants en het openbaar vervoer. Dit werkt zeer invaliderend.” Veling vult aan dat dit ontwijken van situaties ervoor zorgt dat het van kwaad tot erger wordt.

Blootstellen aan angst

Wanneer iemand waanbeelden heeft, is bijsturen niet makkelijk, weet Van der Gaag. In eerste instantie worden patiënten behandeld met medicatie. Hiermee gaat het acute eraf, maar de psychose verdwijnt er niet altijd door. De angst zelf kan alleen behandeld worden door mensen bloot te stellen aan dingen waar ze bang voor zijn: mensen moeten ervaren dat de dingen waar ze bang voor zijn niet gebeuren. Echter is dit lastig, omdat behandelaren geen controle hebben over de omstandigheden (soort mensen, drukte) in de openbare ruimten, stelt Van der Gaag. Dit vergt te veel van patiënten en behandelaren, waardoor het niet goed uitvoerbaar is. Veling: “Doordat deze mensen vaak te bang en te achterdochtig zijn, komt er van het oefenen niet zoveel terecht. Als gevolg hiervan blijft het dan bij praten.” De opkomst van virtual reality als behandelmethode voor psychoses brengt hier gelukkig verandering in. Met behulp van een VR-bril kan de patiënt deelnemen in situaties die hij of zij anders zou vermijden.

Voordelen virtual reality

Een groot voordeel van deze behandeling, aldus Veling, is dat de patiënt niets kan gebeuren en dat de behandelaar alle controle heeft over de situatie waar de patiënt aan bloot wordt gesteld. Daarnaast kan hierdoor direct gestart worden met exposure, vult Van der Gaag aan, terwijl het ‘erop uitgaan’ vroeger vele voorafgaande sessies vergde. Tot slot is het mogelijk om met de patiënt te spreken over diens opkomende angsten en ideeën. “Op deze manier kun je makkelijker de gedachten van de patiënt bespreken. Dit is lastiger als je het pas dagen later bespreekt, aangezien gespannen mensen slecht dingen onthouden.” Beide experts zijn van mening dat VR ten behoeve van psychiatrische aandoeningen in de kinderschoenen staat, en dat nog veel meer mogelijk is. Veling schetst de toekomst: “Waar we naartoe willen, zijn VRsystemen die monitoren hoe iemand zich voelt en hier zelf automatisch op reageren door de situatie aan te passen.” Dit zou zorgen voor nog meer levensechte situaties, waardoor de behandeling van psychoses nog beter wordt.