Blijf op de hoogte

Hoe effectief werkt cognitieve gedragstherapie bij schizofrenie?

Cognitieve gedragstherapie (CGT) helpt mensen met schizofrenie na een eerste psychose niet beter bij het oppakken van hun leven dan de gangbare Vroege Interventie Psychose-behandeling. Dat toonde een ZonMw-doelmatigheidsonderzoek aan. Toch pleit prof.dr. Lieuwe de Haan, hoogleraar psychotische stoornissen in het AMC, er níet voor deze therapievorm voor schizofrenie af te schrijven.

‘Negatieve symptomen’

Verward gedrag, wanen en hallucinaties van mensen met schizofrenie vallen op en kunnen bedreigend overkomen. Juist die symptomen geven de urgentie van behandeling aan. Maar volgens psychiater Lieuwe de Haan zijn de zogenoemde ‘negatieve symptomen’, waar een derde tot de helft van de schizofreniepatiënten mee kampt, veel ingrijpender voor hun kwaliteit van leven. ‘Met negatieve symptomen bedoelen we het ontbreken van normaal aanwezig gedrag. Mensen zijn dan teruggetrokken, hebben minder motivatie, zijn vlak. Er zit weinig leven in. Het probleem is dat die symptomen vaak lang aanhouden en zeer invaliderend zijn. Ze leveren veel meer hinder voor het functioneren op dan wanen en hallucinaties. Mensen zitten stil thuis, gaan niet naar school of naar hun werk. Politici maken zich er niet zo druk om, want deze verschijnselen geven geen overlast.’

Snel en intensief aanpakken

Lieuwe de Haan rekent snel voor om hoeveel personen het gaat. ‘Naar schatting voldoet 0,7 % van de mensen in Nederland aan de diagnose schizofrenie. De helft tot een derde heeft hinderlijke negatieve symptomen: dat is dan 0,2 tot 0,3 % van de bevolking: 35.000 tot 52.000 mensen.’ Gelukkig is de door De Haan gesignaleerde politieke desinteresse in negatieve symptomen niet overgeslagen naar de behandeling. ‘De laatste 15 jaar is de standaardbehandeling na een eerste psychose bij schizofrenie zowel gericht op het snel en intensief aanpakken van de psychotische klachten als op het stimuleren van het gebruikelijke functioneren en het aanpakken van eventuele verslavingen of depressie.’

Stemmen horen schizofrenie
Lees ook: mogelijke oplossing voor stemmen bij schizofrenie

Mensen weer uitdagen

Ondanks deze Vroege Interventie Psychose-behandeling blijven de negatieve symptomen hardnekkig. Daarom was een vrij recent Amerikaans onderzoek aanleiding om te kijken of cognitieve gedragstherapie in deze vroege fase van de ziekte er beter in slaagt deze aan te pakken. ‘Het idee is altijd geweest dat negatieve symptomen ontstaan door de aandoening, er zou bij schizofrenie iets ‘stuk’ gaan, de levendigheid verlaat de mensen. Maar Aaron Beck, de grondlegger van CGT heeft voor chronische schizofreniepatiënten een therapie ontwikkeld gebaseerd op het idee dat zij ook gedempt raken door verlies aan zelfvertrouwen, waardoor ze niet meer durven te experimenteren. Juist daar is de CGT op gericht: mensen uitdagen dat gedachten van ‘niet kunnen’ niet waar hoeven te zijn, dat iets uitproberen niet altijd op een mislukking hoeft uit te draaien, dat dingen soms ook gewoon weer gaan.’

Effect CGT maar kort aantoonbaar

De resultaten van Beck’s studie naar CGT bij chronische schizofreniepatiënten met negatieve symptomen waren dusdanig positief dat Lieuwe de Haan en collega’s wilden weten of er in de vroegste fase van de ziekte meer succes mee te behalen zou zijn. De doelmatigheidsstudie, waarvan De Haan projectleider was, is uitgevoerd in meerdere behandelcentra onder uiteindelijk 99 jonge schizofreniepatiënten die recent een eerste psychose hadden doorgemaakt. De ene helft kreeg de gebruikelijke intensieve behandeling, de andere helft CGT. De studie was gerandomiseerd en half blind: behandelaars en patiënten wisten uiteraard welke behandeling zij ondergingen, maar de onderzoekers die de data analyseerden en interpreteerden niet.

De resultaten gaven te zien dat beide groepen vooruit gingen. De groep die CGT kreeg, functioneerde eerst wat beter, terwijl ook de negatieve symptomen significant minder voorkwamen. ‘Het aanvankelijke effect was echter na 6 maanden niet meer aantoonbaar. De extra behandeling heeft geen duidelijke meerwaarde, boven op een intensieve vroege interventie psychosebehandeling moesten we concluderen. We hadden graag gezien dat de mensen méér verbeterden!’

OCD | dwangstoornis | ERP-CGT
Lees ook: CGT bij OCD bevordert samenwerking hersendelen

Stimuleren van patiënten belangrijk

Toch beveelt de projectleider niet aan deze therapievorm bij het vuilnis te zetten. ‘Patiënten die geen intensieve behandeling krijgen, bijvoorbeeld doordat ze de ziekte al langer hebben, kunnen er wellicht wél baat bij hebben. Dat moeten we opnieuw onderzoeken onder mensen die inmiddels echt gedemoraliseerd zijn. Nu is mijn advies alleen om CGT gericht op negatieve symptomen niet bij een eerste episode van schizofrenie aan te bieden. Ga wel door met het stimuleren van mensen om naar het werk of naar school te gaan en contacten te onderhouden met vrienden.’

Patiënten vaak niet goed gemotiveerd

De verklaring voor de teleurstellende onderzoeksresultaten zoekt De Haan in de kwaliteit van de intensieve standaardbehandeling in Nederlandse GGZ. ‘In de VS, waar Aaron Beck zijn onderzoek deed, is de standaardzorg waarmee de CGT werd vergeleken echt waardeloos. Gelukkig hebben we in Nederland nog goede zorg, al staat die onder druk, want steeds meer zorg gaat naar mensen met minder ernstige symptomen.’

Een studie onder mensen met schizofrenie en negatieve symptomen is geen sinecure. De speciaal getrainde therapeuten hadden vaak al hun overredingskracht nodig om de deelnemers alle groeps- en individuele sessies te laten volgen. ‘Uit de aard van hun problematiek zijn deze mensen niet zo gemotiveerd. Het heeft heel veel moeite gekost. Ik vind het heel bijzonder dat de therapeuten, patiënten en onderzoekers er helemaal voor zijn gegaan. Dat was prettig, goed en stimulerend. We hadden alleen gehoopt op meer effect.’

Bron: ZonMw

Gerelateerde artikelen

Een psychose heeft een grote impact op de kwaliteit van leven. Psychosepatiënten zijn vaak achterdochtig en vermijden andere mensen en plaatsen. Hierdoor kunnen zij niet goed meedoen in de maatschappij…

In 2016 deed Ilse haar verhaal over misofonie. Een quote uit het interview: “Vooral tijdens het eten had ik het vroeger moeilijk omdat er altijd wel iemand was die smakte,…

Mensen met psychose die gepaard gaat met extreme achterdocht kunnen hun paranoia en angst overwinnen door te oefenen in Virtual Reality-omgevingen. Ze zijn na een therapie met Virtual Reality (VR)…

De helft van de mensen met een psychotische aandoening in Nederland die last hebben van metabole klachten als ernstig verhoogde bloeddruk of cholesterol, worden hier niet of onvoldoende voor behandeld.…

Na het ontstaan van een psychiatrische stoornis duurt het vaak vele jaren voordat jongeren hulp zoeken. Hoe vroeger in het leven psychiatrische stoornissen zijn ontstaan, des te langer duurt het…

Reactie

Plaats een opmerking

Onthoudt mijn naam en e-mailadres in de browser voor de volgende keer dat ik een opmerking plaats.