Het belang van de familievertrouwenspersoon

Familievertrouwenspersonen kunnen een grote rol spelen in de ondersteuning van familie en mantelzorgers van mensen met psychiatrische of verslavingsproblemen. Niet alleen wijzen ze de weg in de geestelijke gezondheidszorg (ggz), ook bieden ze ondersteuning in het contact met de hulpverlener of behandelaar en kunnen ze familie en mantelzorgers in contact brengen met lotgenoten. Het is dan ook belangrijk dat familievertrouwenspersonen steun krijgen vanuit de gemeente, vinden Ico Kloppenburg, beleidsmedewerker bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), en Hannie Oskam, beleidsmedewerker bij de gemeente Den Helder.
 

Participatie

Per 1 januari 2015 heeft de overheid een goot aantal zorgtaken gedecentraliseerd op het gebied van jeugdzorg, werk en inkomen, en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Sinds deze wijziging
dragen gemeenten dus ook grotendeels de verantwoordelijkheid voor taken van de ggz. Volgens Kloppenburg is door die verandering meer de mens als geheel centraal komen te staan, in plaats van dat de focus voornamelijk op het medische aspect ligt. De gemeente gaat immers niet alleen over zorg, maar ook over zaken als werk, financiën en huisvesting. Zij kan ggz-cliënten ondersteuning bieden op al deze aspecten en op die manier hun participatie in de maatschappij bevorderen. Precies dat is de opdracht waar alle gemeenten in Nederland nu voor staan, vertelt Oskam. “Hierbij worden zaken als het bevorderen van eigen kracht, zelfredzaamheid en participatie, juist voor kwetsbare doelgroepen, steeds belangrijker.”

Bij de participatie van mensen met psychiatrische of verslavingsproblemen vervult hun familie doorgaans een sleutelrol. De familieleden vormen over het algemeen het belangrijkste netwerk. In veel gevallen blijven zij als laatste over als alle anderen iemand hebben laten vallen. Dat gebeurt helaas best vaak, weet Oskam, want de doelgroep van ggz-cliënten valt op door haar grilligheid. Net als het een tijd beter met iemand lijkt te gaan, kan het opeens weer omslaan. Als gevolg hiervan is de situatie voor familieleden veelal moeilijk vol te houden en hebben ze het gevoel dat ze er alleen voor staan. Daarnaast is het voor de familie niet altijd eenvoudig om zicht te houden op de behandeling, zeker omdat er vaak gelijktijdig verschillende hulpverleners betrokken zijn bij een cliënt.

Luisteren en ondersteunen

De gemeente kan families die tegen dergelijke problemen aanlopen, ondersteunen door de inzet van een familievertrouwenspersoon. “Het is vooral van belang om te luisteren naar wat familieleden nodig hebben en te zorgen dat ze niet overbelast raken”, vindt Kloppenburg. Familievertrouwenspersonen kunnen daar volgens hem bij helpen door de familie aan te horen en te begeleiden waar nodig. Ook Oskam benadrukt het belang van de familievertrouwenspersoon voor familieleden van mensen met psychiatrische of verslavingsproblemen. “Voor de naasten van deze kwetsbare groep is het vaak zwaar en er is meestal een klein netwerk. Daarom is een familievertrouwenspersoon cruciaal om de familie te ondersteunen met allerlei activiteiten.” In de gemeente Den Helder biedt de familievertrouwenspersoon die ondersteuning onder meer door familieleden in contact te brengen met andere mensen die zich in dezelfde situatie bevinden en door cursussen te geven met tips over het omgaan met de doelgroep. Daarnaast maakt de familievertrouwenspersoon deel uit van het platform mantelzorgondersteuning, waar verschillende zorgaanbieders met elkaar om tafel zitten om thema’s uit te diepen en informatie uit te wisselen.

Belang van de familievertrouwenspersoon in de samenleving

Nu in Nederland steeds meer gestreefd wordt naar het creëren van een inclusieve samenleving, waarin iedereen meedoet, lijkt het belang van de familievertrouwenspersoon alleen maar toe te nemen. Kwetsbare doelgroepen worden minder vaak in intramurale voorzieningen geplaatst, maar worden juist aangemoedigd om zich in reguliere woonwijken te vestigen. Daar ontvangen ze vervolgens de steun die nodig is om zelfstandig te kunnen wonen. Om deze opzet te laten slagen is uiteraard een goed ondersteuningssysteem nodig, dat onder andere bestaat uit een stevig netwerk van familie en andere naasten. In het behoud en de versterking van dat netwerk kan de familievertrouwenspersoon een groot aandeel hebben, denkt Oskam. Zij benadrukt dan ook hoe belangrijk het is dat gemeenten samenwerken om de inzet van familievertrouwenspersonen te kunnen blijven aanbieden. Kloppenburg beaamt dat. “Dit is een heel belangrijk terrein, waar voor gemeenten nog veel winst valt te behalen.”