De toepassingen van cognitieve revalidatie

Kennis en ervaring moet je delen, vindt Luciano Fasotti, bijzonder hoogleraar Klinische Neuropsychologie. Al twintig jaar ontwikkelt en evalueert hij binnen de cognitieve revalidatie nieuwe behandelingen voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Hij is blij te zien dat ‘zijn’ methodieken opgevolgd worden in binnen- en buitenland en dat steeds meer instellingen patiënten behandelen met zijn gedachtegoed.

De gevolgen van hersenletsel

Cognitieve revalidatie richt zich op de vaak onzichtbare gevolgen van hersenletsel. Mensen ervaren bijvoorbeeld problemen met concentreren, onthouden, plannen, waarnemen, en oriënteren. Fasotti onderzocht, onder andere met klinisch neuropsycholoog Daniëlle Boelen, methoden om mensen met NAH beter te leren omgaan met deze problemen.

In de acute fase na een hersenletsel gaat er terecht veel aandacht naar sensomotorische problemen zoals bewegen en lopen. Vaak komen de cognitieve problemen pas later aan het licht. Mensen komen thuis uit het ziekenhuis en merken dan dat het niet goed meer lukt om hun administratie te doen of te koken, legt Fasotti uit.

Klachten na een herseninfarct

De hoogleraar ziet in centra voor revalidatie een afname van mensen met motorische klachten na een herseninfarct. Dat komt mogelijk door de vernieuwde behandelmethode van trombolyse, waarbij mensen binnen 4,5 uur na een infarct een stolsel-oplossend medicijn krijgen toegediend. Hierdoor worden de motorische gevolgen van een herseninfarct sterk gereduceerd. Niettemin bestaat er een gedegen kans op (subtiele) cognitieve en gedragsveranderingen, die na enkele maanden toch om behandeling vragen. Getroffenen zijn er niet op bedacht, maar merken bij het weer gaan werken toch vermoeidheid en concentratieproblemen.

Behandelmethoden bij NAH

Fasotti en Boelen hebben in de voorgaande vijftien jaar met subsidie van ZonMw behandelmethoden voor de cognitieve, emotionele en gedragsmatige gevolgen van hersenletsel ontwikkeld die ook onderzocht zijn op effectiviteit. Het gaat om therapieën gericht op het beter leren omgaan met de gevolgen van NAH, zoals het slimmer en meer gecontroleerd plannen en uitvoeren van alledaagse taken, of het gebruiken van slimme strategieën bij geheugenproblemen of een vertraagde prikkelverwerking. “Daarnaast hebben we een goed geëvalueerde behandeling voor vermoeidheid.”

Cognitieve revalidatie bij progressieve hersenziekten

Fasotti en Boelen hebben op hun ambitielijstje staan de succesvolle cognitieve revalidatiebehandelingen te gaan toepassen en onderzoeken bij doelgroepen met progressieve hersenaandoeningen zoals de ziekte van Parkinson of MS. “We denken dat het aanleren van nieuwe strategieën in een vroeg stadium van een dergelijke ziekte mensen kan helpen om beter om te gaan met hun cognitieve beperkingen en dat ze er in een latere fase van de ziekte veel profijt van kunnen zullen hebben”, stelt Boelen.

De methode van het foutloos leren

Boelen en Fasotti zijn nauw betrokken bij onderzoek naar het zogenaamde foutloos leren. Dit is een instructiemethode die effectief is gebleken bij het optimaliseren van het lerend vermogen van personen met ernstige geheugen-en/of planningsstoornissen. Met behulp van foutloos leren kunnen zelfs bij ernstige aandoeningen zoals dementie, alledaagse vaardigheden opnieuw aangeleerd worden. Hierdoor vergroot de zelfstandigheid en neemt het gevoel van eigenwaarde toe.

Mensen met gezonde hersenen leren van hun fouten, maar als hersenen beschadigd zijn, blijkt dat niet zo te zijn, vertelt Boelen. Het idee is dus om fouten te voorkomen tijdens het aanleren van vaardigheden. Als voorbeeld geeft ze het zetten van een kop thee. Daar zijn allerlei stappen voor nodig in een bepaalde volgorde. De behandelaar neemt iemand bij de hand en leert hem foutloos de handelingen, net zo lang totdat de vaardigheid onder de knie is. “Daarmee wordt voorkomen dat iemand het theezakje in de waterkoker stopt.”