De rol van obesitas bij diabetes

Niet iedereen met obesitas ontwikkelt diabetes. Wel lijkt er een duidelijk verband tussen overgewicht en suikerziekte te bestaan.

Obesitas en insuline

De relatie tussen overgewicht en diabetes type 2 ligt in het feit dat te dikke mensen minder gevoelig zijn voor de insuline die in het lichaam wordt aangemaakt. Doordat zij zwaarder zijn maakt het lichaam meer vetzuren aan die onder meer in de spiercellen en de lever komen te zitten. Dit zijn precies die plekken waar glucose wordt verwerkt. De vetzuren hebben daar een toxische werking en verstoren bepaalde processen. Het gevolg is dat de spiercellen de glucose slechter kunnen opnemen. De lever kan het vet hierdoor minder goed verwerken.

Obesitas en erfelijke aanleg

De reden dat niet iedereen met overgewicht diabetes type 2 ontwikkelt is een kwestie van erfelijke aanleg. Ook etniciteit speelt een rol: Hindoestaanse mensen met overgewicht blijken bijvoorbeeld vijf maal zoveel kans te hebben om diabetes te ontwikkelen dan blanke westerlingen. Voor Turkse en Marokkaanse mensen geldt de factor twee. Met mensen zonder overgewicht die toch diabetes ontwikkelen is meestal iets anders aan de hand. Vaak blijkt het dan om diabetes type 1 te gaan of een genetisch type van diabetes.

Onderzoeken naar diabetes

Om te onderzoeken welke factoren een voorspellende waarde hebben voor het ontwikkelen van diabetes, werd in 1989 de Hoorn-studie in het leven geroepen. Dit grootschalige en langlopende bevolkingsonderzoek wordt uitgevoerd door onderzoekers van het EMGO-instituut. Uit de studie blijkt dat vijftien procent van de mensen met obesitas binnen zes jaar tijd diabetes type 2 krijgt. Als definitie van overgewicht wordt hierbij een BMI van 27 of hoger aangehouden. Andersom geldt dat 85 procent van de diabetes type 2-patiënten een BMI van 27 of hoger heeft.

In de Hoorn-studie is een bevolkingsgroep twintig jaar lang gevolgd. Op basis van deze bevindingen en die van Scandinavische studies is een vragenlijst ontwikkeld, de zogenaamde FINRISK-score. De vragen hebben betrekking op zaken als lichaamsbeweging, roken, leeftijd en het al dan niet hebben van een hoge bloeddruk.

Aan de hand van het antwoord op deze vragen blijkt redelijk goed te voorspellen of iemand daadwerkelijk diabetes type 2 of hart- en vaatziekten zal ontwikkelen. Scoort iemand twee punten of hoger, dan is het risico groot. Waterdicht blijkt de methode alleen niet: van de tien mensen die twee of meer punten halen ontwikkelen er drie géén diabetes. De lijst is dus een goede richtlijn, maar heeft als nadeel dat een redelijke groep mensen onnodig bang wordt gemaakt. Maar vooralsnog lijkt het de beste voorspeller voor diabetes die er bestaat.

Een diabetes epidemie?

Volgens cijfers van het CBS is het percentage overgewicht in Nederland de afgelopen 30 jaar gestegen met 30 procent. Hoewel het percentage jongeren met obesitas zich lijkt te stabiliseren, is toch ongeveer een derde van de jeugd veel te zwaar. Dit heeft automatisch tot gevolg dat er steeds meer mensen met diabetes type 2 zullen komen. Inmiddels lijkt er sprake te zijn van een epidemie: in Nederland zijn meer dan 800.000 mensen met diabetes en er komen er jaarlijks tienduizenden bij.

Uit de studies komt aan het licht dat het aantal mensen met prediabetes (een licht verhoogd glucosegehalte) flink is gestegen. Dat voorspelt niet veel goeds, zeker niet wanneer men beseft dat diabetespatiënten ook een grote kans lopen om hart- en vaatziekten te ontwikkelen. Het goede nieuws is wél dat bij een goede behandeling van suikerziekte die kans kan worden teruggebracht tot het niveau van mensen zonder diabetes.