Bijziendheid: een bedreiging voor ons zicht

Stel de huidige jeugd de vraag: “Wat doe je liever, buitenspelen of op de tablet spelen?” In de meeste gevallen zal het antwoord de laatstgenoemde zijn. Hoe bedreigend is dit? Kinderen die lange tijd doorbrengen voor een beeldscherm hebben een groter risico om op latere leeftijd slechtziend of bijziend te worden.

Hoe ontstaat bijziendheid?

Professor Caroline Klaver (Erasmus MC) legt uit dat bijziendheid of myopie een afwijking is van het oog waarbij een min-bril nodig is om scherp te zien. Dit komt doordat de oogbol te lang is (26 millimeter of langer), waardoor het brandpunt van de lichtstralen die het oog in schijnen, valt vóór het netvlies in plaats van erop. Het gevolg is een onscherp beeld. Een oog zonder brilsterkte is normaliter 23,5 mm lang.

Gemiddeld genomen ontstaat bijziendheid rond de leeftijd van dertien jaar. Grotendeels is het erfelijk bepaald, maar onderzoek laat zien dat leefstijl- en omgevingsfactoren eveneens van invloed zijn. Een wazige blik in combinatie met het vermogen tot goed zien van dichtbij is vaak het eerste symptoom.

Aanzienlijk veel bijzienden in Nederland

Cijfers laten zien dat steeds meer mensen bijziend worden. In de leeftijdscategorie van zeventig tot tachtig jaar is dit een op de vier. Bij veertigers een op drie en bij twintigjarigen is dit de helft. Volgens Klaver zijn deze aantallen groeiende en de voornaamste reden hiervoor is de tijd die wordt gespendeerd aan dichtbijwerk. Hieronder valt langdurig kijken naar digitale schermen (mobiel, tablet, computer), maar bijvoorbeeld ook lezen. Vooral kinderen spenderen uren door te staren naar beeldschermen. Recent (nog lopend) onderzoek laat zien dat een kwart van de 13-jarigen bijziend is.
Als je dichtbijwerk doet is de projectie van het licht aan de zijkant van het oog meer onscherp dan als je in de verte kijkt. Dit is een trigger voor het oog om in lengte te groeien.

Remmen van progressie

Deze groei in de lengte houdt aan tot een leeftijd van 25 jaar. Wanneer blijkt dat een kind bijziendheid ontwikkelt, kan de progressie deels geremd worden. Eén manier is het gebruik van atropine oogdruppels. Daarnaast helpt het dragen van multifocale contactlenzen of nachtlenzen. Multifocale contactlenzen kunnen de projectie van de lichtstralen in het midden, maar ook aan de zijkanten (de periferie) van het oog veranderen. Dan kan er in het hele oog een scherp beeld op het netvlies vallen. Daarnaast helpt het om veel meer buiten te zijn. Onder invloed van zonlicht maken de netvliescellen de stof dopamine aan, wat ervoor zorgt dat het oog niet verder groeit.

Meer bewustwording voor buitenspelen

Ouders, opvoedkundigen en leraren kunnen een belangrijke rol spelen in het terugdringen van dit groeiend probleem, stelt Klaver. “Nederlandse kinderen spelen gemiddeld iets meer dan een uur per dag buiten. Dit zou twee keer meer moeten worden voordat er een beschermend effect optreedt door blootstelling aan zonlicht. In totaal komt dit dan neer op ca. 15 uur per week buitenspelen.”

De tendens is niet alleen in Nederland merkbaar. Klaver: “Het is heel globaal met als voorloper en uitschieter Azië, waar 95% van de twintigjarigen in de grote steden bijziend is. Van Singapore weten we dat een kind van drie nog geen half uur per dag buiten is. In Azië wordt vaak van jongs af (aan) veel dichtbijwerk verricht.”

Complicaties bijziendheid op langere termijn

Hoge bijziendheid kan ervoor zorgen dat het netvlies dunner wordt en er problemen ontstaan met de macula (gele vlek) van het netvlies. Een voorbeeld is een bloeding in de macula. Hierdoor is het zicht plotseling verslechterd en is er vaak sprake van beeldvervorming. Daarnaast vergroot hoge bijziendheid de kans op een netvliesloslating. Dit geeft eveneens klachten van plotselinge slechtziendheid of een zichtbaar gordijn aan de randen van het blikveld.

Een andere complicatie is glaucoom, waarbij de zenuwvezels die naar de oogzenuw lopen verloren gaan. Al deze complicaties zorgen ervoor dat een op de drie mensen slechtziend wordt, zonder dat hiervoor een oplossing is. Van de huidige jeugd kan het aantal bijzienden oplopen naar vijftig procent als er geen maatregelen worden genomen. In het extreme geval zal hoge bijziendheid in de toekomst de grootste oorzaak worden van blindheid.