Op weg naar een betere bescherming tegen kinkhoest

De huidige vaccins tegen kinkhoest bieden weliswaar een goede en veilige bescherming tegen ernstige ziekte op de korte termijn, maar voorkomen niet dat op de langere termijn infecties met de kinkhoestbacterie kunnen ontstaan. Om ook langdurig goede bescherming te waarborgen is meer kennis over de werking van de huidige vaccins nodig.

Het internationale onderzoeksproject PERISCOPE krijgt 28 miljoen euro Europese subsidie, waarvan 7 miljoen van de Bill & Melinda Gates foundation om de afweerreacties tegen kinkhoestinfectie en -vaccinatie beter in kaart te brengen. Het project moet tot nieuwe onderzoeksmodellen en analysemethoden leiden, wat de weg vrijmaakt voor de ontwikkeling van betere vaccinatiestrategieën tegen kinkhoest.

Wat is kinkhoest?

Kinkhoest (ook wel: 100 dagen hoest) is een zeer besmettelijke ziekte die vooral voor niet-gevaccineerde zuigelingen dodelijk kan zijn. Sinds de introductie van het kinkhoestvaccin in het Rijksvaccinatieprogramma in 1957 is de sterfte door kinkhoest sterk afgenomen. Het eerste kinkhoestvaccin was gebaseerd op gedode bacteriën, het zogenoemde whole-cell vaccin.

Ondanks de goede werking gaf dit vaccin helaas ook bijwerkingen. In de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw is daarom een nieuw vaccin ontwikkeld. Dit zogenaamde acellulaire vaccin is samengesteld uit een klein aantal eiwitten van de kinkhoestbacterie en geeft minder bijwerkingen. In 2005 werd in Nederland het oude kinkhoestvaccin vervangen door dit nieuwe vaccin.

Het acellulaire vaccin en aanpassing van de bacterie

Het huidige acellulaire vaccin biedt goede bescherming tegen ernstige ziekteverschijnselen bij zuigelingen. De beschermingsduur van het nieuwe vaccin blijkt echter minder lang te zijn dan die van het oude vaccin. De bacterie past zich geleidelijk aan en ontsnapt aan de afweerreactie tegen het acellulaire vaccin. Als gevolg hiervan kunnen volledig gevaccineerde mensen na een aantal jaren toch weer besmet raken.

Dit gebeurt in toenemende mate en verloopt meestal ongemerkt en zonder ernstige ziekteverschijnselen, maar is wel gevaarlijk voor niet-gevaccineerde personen, vooral voor jonge zuigelingen. Hierdoor is kinkhoest momenteel de meest gemelde bacteriële infectie in Nederland met jaarlijks tussen de 4.000 en 8.000 infecties.

Het PERISCOPE-project: kennis over kinkhoest

Het PERISCOPE-project gaat onderzoek doen naar verschillen in de mate en de duur van bescherming van de afweerreacties tegen het huidige kinkhoestvaccin en tegen het oude whole-cell vaccin. Daarnaast wordt ook de afweerreactie bij kinkhoestinfectie onderzocht.

Een belangrijk onderdeel is de ontwikkeling van analysemethoden om de bescherming tegen kinkhoest bij mensen te kunnen meten. Dit onderzoek is nodig om te begrijpen hoe een beschermende en langdurige afweerreactie kan worden opgewekt. De resultaten van het PERISCOPE-project vormen de basis voor de toekomstige ontwikkeling van nieuwe kinkhoestvaccins.

Bron: Radboudumc.