Blijf op de hoogte

Hart- en vaatziekten, vrouwen sterven vaker

Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer 1 bij vrouwen. Per jaar sterven er meer vrouwen dan mannen aan. “Omdat de symptomen van een hartaanval anders zijn bij vrouwen dan bij mannen, herkennen we het niet snel genoeg. Dat kost levens”, aldus Angela Maas, hoogleraar cardiologie bij het Radboudumc.

Behandeling van hart- en vaatziekten vooral gericht op mannen

Elke dag overlijden in Nederland 57 vrouwen en 50 mannen aan hart- en vaatziekten. Toch is er weinig bekend over hoe hart- en vaatziekten zich uiten bij vrouwen, aldus Maas. “Het mannelijk lichaam is de norm bij onderzoek en behandeling van patiënten. Medicatie en behandelmethodes worden vooral op mannen getest. Hartziekten worden namelijk van oudsher gezien als een mannenziekte.”

Er is de afgelopen jaren veel bereikt in de cardiologie, stelt ze vast. “Vooral de technologische ontwikkelingen zijn enorm, dat had onze prioriteit. We kunnen niet alleen kunstkleppen vervangen en kransvaten dotteren, maar ook geavanceerde pacemakers inbrengen. Maar doordat de innovatieve technologieën geen rekening houden met de verschillen tussen mannen en vrouwen hebben we op veel vragen nog geen goed antwoord.”

Verschillende symptomen bij mannen en vrouwen

De oplossing begint bij herkenning. Omdat de symptomen voor een hartaanval anders zijn bij vrouwen dan bij mannen, worden ze niet goed herkend en behandeld. Bij mannen is het meest bekende symptoom van een hartaanval drukkende pijn in de borst, maar bij vrouwen kan dit ontbreken. Andere factoren als misselijkheid, extreme vermoeidheid, overmatig zweten, kortademigheid of duizeligheid kunnen eerder bij vrouwen wijzen op een hartaanval (ook hartinfarct genoemd).

Maas: “Wanneer dit beter bekend is bij vrouwen, én bij artsen, kunnen sterfgevallen worden voorkomen. Om te beginnen is het belangrijk dat de opleidingen aanpast worden en professionals goed voorbereid zijn. Niet iedereen in de beroepsgroep ziet het probleem. Men is jaren geleden opgeleid vanuit de toenmalige normen, maar het vak is steeds in beweging.” De machocultuur doet de situatie ook geen goed, stelt Maas, die weet dat vrouwspecifieke geneeskunde gevoelig ligt. Reden te meer om de leerstoel Cardiologie voor vrouwen in te stellen en de onderzoeksstichting Hart voor Vrouwen op te richten.

Een andere kijk op zorg

Volgens Maas is een andere kijk op zorg nodig omdat we naar een meer gepersonaliseerde zorg gaan: op maat gemaakte behandelingen. “Dat geldt ook bij het voorkomen van infarcten en aderverkalking bijvoorbeeld. Door deze ‘personalized’ cardiologie kun je niet om de man/vrouwverschillen heen. Die verschillen zitten niet alleen in symptomen en wat vrouwen ervaren, maar ook in de afwijkingen zelf.
Voorheen waren er onder de 60 jaar vier keer zoveel mannen met hartinfarcten, maar het aantal vrouwen neemt snel toe. De oorzaak is onze levensstijl: vrouwen zijn ongezonder gaan leven, hebben meer stress en vaker overgewicht en diabetes. En ze roken meer dan vroeger. Het risicoprofiel verandert: vrouwen krijgen jonger hartproblemen. Dat moet ook in de hoofden van artsen zitten.

Vooral omdat je bij een hartcatheterisatie niet altijd kan zien wat er speelt. Daarnaast is de technologie nog onvoldoende in staat om spasme (kramp) en het dichtslibben van de allerkleinste haarvaatjes zichtbaar te maken: genaamd microvasculaire angina pectoris. En dat komt veel vaker bij vrouwen voor.”

Een hartinfarct wordt vaak niet gezien

Omdat vrouwen minder duidelijke signalen van een hartinfarct hebben, wordt de diagnose vaker gemist. Zij belanden wel op de Eerste Hulp met klachten, maar bij de hartcatheterisatie worden geen afwijkingen gezien en worden ze naar huis gestuurd. Maas: “Het infarct is er wel, maar de technologie toont het niet. Het wordt afgedaan als stress, aanstellerij, of verward met overgangsklachten – terwijl er wel degelijk wat aan de hand was.”

Volgens Maas moeten daarom alle medici één keer in hun leven op cursus om gedegen uitleg te krijgen over de verschillen in mechanismen en symptomen. “Ik hoor vaak dat dit een eye-opener is; die zou bij de beroepsgroep vaker moeten plaatsvinden. Met Cruijffs woorden: ‘Je gaat het pas zien als je het door hebt’.”

De overgang: een vergroot risico op hart- en vaatziekten

Overgangsklachten zaaien verwarring, maar de overgang zorgt ook daadwerkelijk voor meer kans op hartklachten. Vrouwelijke hormonen zoals oestrogenen werken beschermend: het zijn vaatverwijders en ze reguleren de verhouding tussen goede en slechte cholesterol. In de menopauze, die gemiddeld rond 51 begint, verandert die gunstige voorsprong van vrouwen op mannen: het risico op hart- en vaatzieken wordt hoger omdat de beschermende effecten verdwijnen.

“Het risicoprofiel van 55-plus vrouwen is daarom veel groter”, aldus Maas. “Terwijl we blijven denken dat mannen meer kans hebben op hartproblemen dan vrouwen. Professionals moeten in levensfases denken. Ik vraag vrouwen altijd of ze pre- of postmenopausaal zijn, dat zouden alle medici moeten doen. Ook een vroegere zwangerschapsvergiftiging of hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap zijn belangrijke aanwijzingen. Neem ze serieus: vrouwen zenden vaak wel signalen uit, maar de zorgsector moet ze oppakken.”

Nieuwe behandelingen in hart- en vaatziekten

Naast bewustwording zijn ook verschillen in behandeling noodzakelijk, stelt Maas. “Een vrouw van 40 jaar met een klein scheurtje in haar kransslagader krijgt dezelfde medicijnen als een man van 60 met drie volledig dichtgeslibte kransslagaders. We hebben betere antwoorden en oplossingen nodig: reden te meer om onderzoek te doen. In het UMC Nijmegen doen we dat bewust met allerlei disciplines. We hebben zelfs een pilotstudy lopen met de afdeling psychologie over het effect van mindfulness op microvasculaire angina: wat doet ontspanning met ontstekingen? Het lijkt er steeds meer op dat chronische ontstekingen de oorzaak zijn van alle ziekten. We zien bijvoorbeeld dat vrouwen die seksueel misbruikt zijn vaker hartproblemen hebben: een traumatisch verleden zorgt voor chronische stress en dus voor chronische ontstekingen, ook in de bloedvaten.”

Het belang van gender-sensitieve zorg

Maas heeft ook op Europees niveau kenniscentra weten te verenigen. “Met tien grote Europese onderzoekcentra en Amerikaanse adviseurs doen we mee aan een subsidieprogramma waar 6,5 miljoen mee gemoeid is. Onderwerp is microvasculaire angina pectoris bij vrouwen. Hoe meer kennis, hoe beter de diagnose en behandeling.” Ze benadrukt dat deze gender-sensitieve zorg in het belang is van iedereen.
“Zo kunnen jonge mannen een ernstige dodelijke hartspieraandoening krijgen door teveel testosteron in de hartspier. Dit zien we bij jonge vrouwen vrijwel nooit. Het is dan ook geen vrouwenzaak: het gaat om betere zorg.”

Wat kunnen vrouwen zelf doen?

Cardioloog Janneke Witkoek “We weten hoe we een groot deel van hart- en vaatziekten kunnen voorkomen, maar komen vaak pas in actie als er klachten zijn. Zorg goed voor je hart als het nog gezond is!” Wittekoek stimuleert een gezonde leefstijl met een normaal gewicht, gezonde voeding en veel beweging. “En ken je getallen”, zegt ze. “Je bloeddruk moet lager zijn dan 140/90 mmHg, je glucose (suiker) tussen 5 en 7, en je cholesterol onder de 5, waarvan slecht cholesterol onder de 3 en het goede boven de 1 mmol/L.

Daar kun je aan werken. Ga iedere dag een half uur bewegen, stop met roken, verminder je overgewicht – dat verlaagt je bloeddruk. Drink niet meer dan 1 à 2 glazen per dag, vermijd kant-en-klaar maaltijden – die zijn te zout -, eet veel groenten en mager vlees (of vleesvervanger) En ook belangrijk: ontspan en vermijd stress.”

Gerelateerde artikelen

Een hartaanval tegengaan nog voordat er sprake van is. Het is het droomscenario van zorgverleners en iedereen die er ooit mee te maken heeft gehad. Uit de resultaten van een…

Hoge bloeddruk geldt als belangrijkste behandelbare risicofactor voor hart- en vaatziekten. Die zijn het beste te voorspellen door gedurende een hele dag de bloeddruk te meten, inclusief tijdens de slaap.…

Het is voor een groot deel een kwestie van onfortuin, als je een hartinfarct krijgt door aderverkalking. Dat melden onderzoekers van het LUMC en de Nederlandse Hartkleppenbank na het bestuderen…

Hartfalen treft tussen de 20 en 30 procent van de Nederlandse bevolking. Toch zijn maar weinig mensen bekend met de symptomen, oorzaken en gevolgen van deze ernstige en veelal chronische…

Wonen in een omgeving met veel lawaai kan meer dan alleen vervelend zijn voor je gemoedstoestand. De kans op een beroerte, hartaanval of andere cardiovasculaire aandoeningen is sterker aanwezig volgens…

Reactie

Plaats een opmerking

Onthoudt mijn naam en e-mailadres in de browser voor de volgende keer dat ik een opmerking plaats.