Melanoom is al in vroeg stadium zelf vast te stellen

Iedereen heeft wel gehoord dat te veel zonnen niet goed is. Maar zoals zo vaak geldt ook hier: weten is een; daar naar handelen is twee. Zonnebaden heeft geen onmiddellijke nadelige gevolgen. Als je een vinger in een vlam steekt, doet dat meteen pijn, maar dit effect heb je bij zonnebaden niet. “De zon lijkt fijn te zijn. Dat is het gevaarlijke”, zegt Koen van Elst van de Stichting Melanoom. “Je ervaart niet direct de gevolgen ervan.”

Dat die gevolgen er wel degelijk zijn, staat buiten twijfel. In 2015 kregen bijna zesduizend mensen in Nederland de diagnose melanoom te horen; dat aantal stijgt al jaren. Melanoom is de meest agressieve en dodelijke vorm van huidkanker en ontstaat in de pigmentcellen van een moedervlek. Elk jaar overlijden ongeveer achthonderd mensen aan de gevolgen van melanoom. Het goede nieuws is dat melanoom een van de weinige vormen van kanker is die je zelf kunt vaststellen – en al in een vroeg stadium.

Vijf kenmerken

Het advies luidt hierom als volgt: controleer je huid regelmatig op verdachte plekjes en wacht vervolgens niet te lang met naar de huisarts te gaan: een melanoom kan zich vrij snel ontwikkelen. De vraag is natuurlijk wat nu precies verdachte plekjes zijn. Overal op internet zijn daar afbeeldingen van te vinden, zo ook op de website van de Stichting Melanoom, zegt Van Elst. Daarnaast noemt hij vijf kenmerken waarop je moet letten bij het controleren van moedervlekken. Is de moedervlek asymmetrisch? Heeft ze een onregelmatige rand? Heeft ze meer dan één kleur? Is ze groter dan vijf millimeter en verandert de moedervlek van vorm? “Als je een van deze kenmerken ziet, hoef je niet meteen alarm te slaan. Zie je er een paar, dan zou ik geen risico nemen.”

Snelheid van handelen is ook van belang omdat ongeveer de helft van de mensen met een uitgezaaid melanoom een mutatie in het zogenoemde BRAF-gen blijkt te hebben. Is dat het geval, dan zijn er extra medicatiemogelijkheden. Er kan dan snel gestart worden met een BRAF-remmer. Die is speciaal effectief in combinatie met een zogeheten MEK-remmer, vooral als de ziekte agressief is en al fors om zich heen gegrepen heeft. Voor patiënten met een vergevorderd melanoom zijn in Nederland overigens veertien melanoomcentra: ziekenhuizen die zich gespecialiseerd hebben in de behandeling van melanomen.

Probeer nooit te verbranden

Het lijkt vrij onschuldig. Je gaat naar het strand, je zont te lang en je verbrandt. Niet de bedoeling natuurlijk, maar je was vergeten goed te smeren. Toch, zegt Van Elst, is dat zo onschuldig niet: verbranden brengt serieuze risico’s met zich mee. “Aangetoond is dat kinderen onder de vijf jaar die een paar keer verbrand zijn, een verhoogd risico hebben om melanoom te ontwikkelen.” Dus, de belangrijkste tip is: probeer nooit te verbranden. Dat geldt ook voor volwassenen. Ga niet te lang in de zon zitten en probeer de zon te vermijden tussen twaalf en drie uur ’s middags. Let goed op kinderen en gebruik een zonnebrandcrème van factor dertig of hoger. “En probeer te voorkomen dat je huid direct in contact met het zonlicht komt: zoek de schaduw op, zorg voor een hoofddeksel en bedek je huid.” Neem een voorbeeld aan de bedoeïenen; die hadden het al goed bekeken.