Prognose voor pancreaskanker kan sterk verbeteren

Pancreaskanker staat bekend als een dodelijke ziekte. Een surveillanceprogramma en daarmee een grotere kans op vroegdiagnostiek kan de overleving mogelijk verbeteren.

Waarom is pancreaskanker zo dodelijk?

De cijfers van pancreaskanker liegen er niet om. “Als je het eenmaal hebt, is de kans dat je er aan overlijdt heel groot”, constateert prof. dr. Marco Bruno, hoofd van de afdeling maag-darm-leverziekten en onderzoeker aan het Erasmus MC te Rotterdam. “De alvleesklier is een orgaan dat diep verborgen in het lichaam ligt. Een tumor in dit orgaan kan rustig groeien en geeft lange tijd geen klachten. Klachten ontstaan pas als de tumor zo groot is dat hij ergens tegenaan duwt, bijvoorbeeld de galbuis. Het eerste symptoom is vaak een pijnloze geelzucht.”

De beeldvorming van de pancreas is de laatste jaren sterk verbeterd. Dat leidt tot betere diagnose en stagering van tumoren. “Die stagering is belangrijk, want het geeft aan wat je voor patiënten kunt betekenen.”

Het belang van preventie en vroegdiagnostiek

“Op het moment dat patiënten zich hier melden hebben we daarom al vaak te maken een gevorderd stadium van de ziekte, waarbij de ziekte verder gaat dan alleen de pancreas. Bij minder dan 10 procent van de patiënten constateren we dat de tumor zich alleen beperkt tot de alvleesklier. Van die patiënten is, ondanks intensieve behandeling, maar een kwart na vijf jaar nog in leven”, schetst Bruno de sombere vooruitzichten.

Komt nog bij dat de overleving ondanks verbeterde behandeltechnieken niet sterk is verbeterd, hoewel de laatste jaren voorzichtig vooruitgang wordt geboekt. Preventie onder risicogroepen is daarom een belangrijk devies. “Of zo vroeg mogelijk opsporen. Dat zijn belangrijke tools om proberen de overleving te verbeteren.

Risicofactoren voor pancreaskanker

Risicogroepen kenmerken zich door leefstijlfactoren (roken, een hoog vet- en vleesgebruik en een relatie met suikerziekte en overgewicht), en het is typisch een ziekte van de oudere mens. Een andere belangrijke risicofactor is de genetische aanleg. Tien procent heeft een erfelijke aanleg en ontwikkelt de kanker op een wat jongere leeftijd.”

Wat is het surveillanceprogramma?

De expertise van het Erasmus MC bestaat uit een zo optimaal mogelijke behandeling door een team van specialisten waaronder maag-darm-leverartsen, chirurgen en oncologen. Als genezing niet meer tot de mogelijkheden behoort, is optimale palliatie en pijnbestrijding het doel. Omdat preventie en vroegdiagnostiek een kansen bieden om de overleving te verbeteren, is het surveillanceprogramma een belangrijk onderdeel van het wetenschappelijke onderzoeksprogramma.

“De risicogroep is bepaald op basis van het genetisch risico. Als mensen in de familie of zelf alvleesklierkanker hebben ontwikkeld en we weten dat het een genetische achtergrond heeft, komen ze in aanmerking voor dit surveillanceprogramma. Elk jaar maken we een MRI-scan en inwendige echografie om te kijken of we vroegtijdig veranderingen en afwijkingen van de alvleesklier kunnen opsporen en zo kunnen behandelen. Een tumor doet er 10 tot 15 jaar over om zich te ontwikkelen, dus we hebben een ruime mogelijkheid voor vroegdiagnostiek.”

Blik op de toekomst

Het onderzoeksprogramma in Nederland heeft nu zo’n 250 deelnemers met een participatiegraad van meer dan 90 procent. Het tekent de betrokkenheid van patiënten en hun familieleden. Bruno vindt dat de laatste 10 à 15 jaar veel progressie is geboekt met het opbouwen van wetenschappelijke kennis rondom alvleesklierkanker. “De vertaling van die kennis naar de kliniek om daarmee de overleving van alvleesklierkanker te verbeteren is de stap die we nu moeten gaan maken. Ik ben ervan overtuigd dat de komende 10 jaar veel gaat gebeuren.”