(Moleculair) diagnostisch onderzoek bij de Pathologie kan nieuwe behandelmogelijkheden bieden voor longkankerpatiënten

Longkanker is een zeer agressieve vorm van kanker, waarbij een juiste en snelle diagnose zeer belangrijk is. De pathologie speelt een cruciale rol bij de diagnose en de afweging welke behandeling het best is voor de kankerpatiënt. Ed Schuuring is professor en hoofd van het laboratorium voor Moleculaire Pathologie als klinisch moleculair bioloog in de pathologie (KMBP) en Wim Timens is professor, patholoog en hoofd van de afdeling pathologie en medische biologie in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Zij vertellen over de nieuwe ontwikkelingen binnen de moleculaire pathologie met betrekking tot nieuwe behandelmogelijkheden.

Als er een vermoeden bestaat dat er sprake is van (long)kanker, wordt er een stukje van het tumorweefsel (een biopt) afgenomen. Vervolgens wordt het biopt onderworpen aan verschillende onderzoeken om de optimaal gepersonaliseerde behandeling te bepalen. De afname wordt meestal uitgevoerd door de radioloog of de longarts. Het biopt wordt dan naar de afdeling pathologie gestuurd voor diagnostisch onderzoek. Als de tumor op één plek in de long zit en er geen uitzaaiingen zijn, is operatief verwijderen van de tumor over het algemeen de eerste keus, omdat er dan de beste kans op genezing is. Als operatief verwijderen geen optie is, kan de radiotherapeut soms ook heel lokaal bestralen. Wanneer er sprake is van verdachte plekken die berusten op uitzaaiingen, dan is alleen operatief verwijderen geen optie.

Diagnose

Om zo snel mogelijk tot de juiste behandeling over te kunnen gaan, is het belangrijk om snel een juiste diagnose te stellen: van welk type kanker is er sprake en zijn er uitzaaiingen? Timens: “De diagnose moet zo snel mogelijk worden gesteld omdat de patiënt baat heeft bij een snelle start van de behandeling. Als iemand moet worden behandeld met bijvoorbeeld chemotherapie en geen baat heeft bij andere behandelingen, dan wil je dat zo snel mogelijk weten.” 80% van de longkankerpatiënten met uitzaaiingen komt in aanmerking voor moleculaire vervolgtesten. De andere 20 procent worden direct behandeld met standaard chemotherapie. Schuuring: “Standaard wordt er op dit moment getest op 6 predictieve markers; dat zijn moleculaire veranderingen in het tumorweefsel die voorspellen of een tumor gevoelig is voor een doelgericht specifiek geneesmiddel, ook wel therapie-op-maat genoemd. Deze 6 predictieve markers zijn beschreven in de richtlijn voor behandeling van longkanker en is vergelijkbaar met de richtlijn in andere landen. Echter, door de snelle ontwikkelingen op dit vakgebied, komen er steeds meer nieuwe geneesmiddelen beschikbaar die gericht zijn tegen moleculaire veranderingen in andere predictieve markers. De huidige richtlijn is opgesteld in 2015 en is eigenlijk niet meer up-to-date. Daarom testen wij meer dan 30 verschillende predictieve markers waarvoor specifieke behandelingsmogelijkheden bekend zijn wanneer we veranderingen aantreffen in deze predictieve markers.”

Moleculair testen van het biopt

Moleculaire analyse van een biopt is een ingewikkeld proces. De moderne apparatuur waarmee we het tumorcel-DNA analyseren moet alleen al 2-3 dagen draaien om een analyse te kunnen doen. Daardoor verstrijkt er meer tijd voordat er een uitslag gegeven kan worden. Timens: “We proberen de logistieke kant nog efficiënter te maken om tijd te winnen, maar bepaalde stappen in het proces zijn tijdrovend en zullen dat voorlopig ook blijven.” Schuuring: “Stel een patiënt wordt behandeld in het ziekenhuis in Emmen. Dan wordt het biopt opgestuurd naar de patholoog in Hoogeveen. Als de patholoog de diagnose stelt en vindt dat er vervolgtesten moeten worden uitgevoerd, stuurt hij het biopt naar Groningen. In het UMCG hebben wij 4-8 werkdagen nodig om het weefsel te testen en

een volledige analyse te kunnen geven in het pathologie-verslag. Het verslag gaat via de patholoog in Hoogeveen naar het ziekenhuis in Emmen. In het ziekenhuis besluit de behandelend arts op basis van dit rapport en zijn klinische bevindingen welke behandelroute ingezet moet worden.” We proberen dan ook in samenspraak met de andere ziekenhuizen het transport van weefsel en een veilige digitale verzending van het verslag zo efficiënt en zo snel mogelijk te regelen.

Vragen naar vervolgonderzoek

Het medisch veld verandert in rap tempo. Daardoor zijn niet alle artsen altijd goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Schuuring: “Ik heb zelf in de privé-sfeer nog geen drie jaar geleden ervaren dat een kennis met longkanker niet getest was voor de meest gebruikelijke predictieve markers omdat de betreffende longarts niet op de hoogte was van deze mogelijkheden. Om alle artsen die betrokken zijn bij behandeling van longkankerpatiënten op de hoogte te houden over deze snel-veranderende ontwikkelingen, organiseren we regelmatig regionale bijeenkomsten” Timens: “Daarom is het ook zo belangrijk dat patiënten zelf goed op de hoogte zijn. Artsen moeten goed weten wat wel, maar ook wat niet mogelijk is en ook weten waarom.” Vraag als patiënt goed door wat de mogelijkheden zijn en waarom bepaalde keuzes worden gemaakt. Als je meer vragen hebt of prijs stelt op een onafhankelijke 2e mening, kun je altijd een second opinion aanvragen bij een andere arts. Uiteindelijk gaat het erom dat elke patiënt de best mogelijke behandeling krijgt voor zijn individuele ziekte.