Elkaar leren kennen om stigma's te bestrijden

De Amsterdamse zorginstelling HVO-Querido spant zich in om vooroordelen over mensen met een psychische aandoening of mensen die dakloos zijn geraakt te verminderen. Dat is belangrijk nu steeds meer mensen zelfstandig gaan wonen in plaats van in een instelling. HVO-Querido zet verschillende middelen in om zowel cliënten, medewerkers als het algemene publiek bewust te maken.

Bewustwording bij hulpverleners, is dat nodig?

Louise Olij, manager Staf & Innovatie: “Onze medewerkers werken vanuit de eigen kracht van cliënten, ze kijken wat cliënten zelf kunnen en daar bieden zij steun bij. Zij kijken naar positieve kanten, maar zien ook soms risico’s of willen beschermen. Dit spanningsveld is logisch maar kan soms een onbedoeld effect hebben. Als je iemand te veel in bescherming neemt kan je de indruk wekken dat je ook denkt dat iemand het niet alleen kan. Onbewust kan je dit beeld ook overbrengen op de cliënt. Of op anderen door hoe je over de cliënt spreekt. In methodiektrainingen besteden we aandacht aan bewustwording hiervan. Ook werken we steeds meer met ervaringsdeskundigen: medewerkers die opgeleid zijn om hun eigen ‘cliëntervaring’ in te zetten. Zij kunnen een spiegel voorhouden en maken het onbewuste in de hulpverlening bewust en bespreekbaar.”

Wat kunnen professionals, maar ook burgers, anders doen om stigmatisering te voorkomen?

Karla Nijnens, ervaringsdeskundige en manager van het Herstelbureau van HVO-Querido: “Focus niet op de aandoening, maar kijk naar de hele persoon. Iemand is niet ‘autist’ of ‘schizofreen’, dus kijk naar de persoon in plaats van het label. Probeer je te verplaatsen in de situatie: als jij je rot voelt, wil je ook het liefst met een kop thee en een deken op de bank. Waarom gelden voor je cliënt andere normen en zeg je hem ‘kom op, ga naar buiten’? Uiteraard moeten hulpverleners wel kunnen signaleren als er écht iets aan de hand is, maar bezie niet al iemands gedrag in het licht van de aandoening.”

Wat gebeurt er als cliënten zelf in negatieve vooroordelen gaan geloven?

Karla Nijnens: “Dan zetten mensen geen stappen meer om iets van hun leven te maken, omdat ze denken dat het toch niet gaat lukken. Ze solliciteren niet meer, gaan met een negatieve instelling naar activiteiten of zijn steeds meer op zichzelf. Daarom organiseert het Herstelbureau trainingen en workshops met de insteek ‘hoe krijg je je leven weer in eigen hand’. In een groep leren mensen van elkaars verhalen en ervaringen. We geven altijd aandacht aan, soms piepkleine, positieve dingen; bijvoorbeeld dat iemand toch gekomen is ondanks dat hij zich rot voelt. Of we vragen waar deelnemers blij van worden.”

Hoe bestrijden jullie de stigma’s die leven onder het algemene publiek?

Louise Olij: “Vooroordelen bestrijden kan je niet alleen. In Amsterdam starten we samen met collega-instellingen, de gemeente en Cliëntenbelang Amsterdam een project dat helpt om meer acceptatie en participatie te bereiken.” Karla Nijnens: “Naast publiekscampagnes hebben we allerlei projecten waarin cliënten en buurtbewoners elkaar ontmoeten en samenwerken. Zo biedt een groep bewoners uit een woonvoorziening hulp in hun buurt: door bij een buurtbewoner te klussen, komt diegene erachter dat de man met al die tatoeages ook van een gezellig praatje en een kop koffie houdt. Elkaar leren kennen is dé manier om stigma’s te bestrijden.”