Zijn koolhydraten broodnodig?

De meningen over de rol van koolhydraten zijn verdeeld. Volgens het Voedingscentrum zijn koolhydraten een essentiële energiebron. Ze fungeren als brandstof voor de hersenen, het centrale zenuwstelsel en een groot deel van overige organen. Maar in de praktijk zijn er tal van voorbeelden waaruit blijkt dat een koolhydraatarm dieet prima kan en de nood voor deze voedingsstoffen er misschien niet is.

Koolhydratencongres 2017

Tijdens het congres ‘Dialoog over koolhydraten’ op donderdag 28 september gingen verschillende experts in op de vraag wat de rol van koolhydraten in gezonde voeding is? Bij dit congres speciaal voor voedingsprofessionals en georganiseerd door Kenniscentrum suiker & voeding was Mijn Gezondheidsgids aanwezig en we hebben de belangrijkste uitkomsten op een rijtje gezet.

Koolhydraten bestaan uit suikermoleculen

Voordat de uitkomsten uitgelicht worden is het handig om eerst te weten wat koolhydraten precies zijn. Want dat niet alle Nederlanders schijnen te weten wat koolhydraten zijn, waar ze in zitten en waar ze goed voor zijn bleek ook uit de video die emeritus hoogleraar Frans Kok liet zien tijdens het congres. In de video wordt op straat aan verschillende personen gevraagd voorbeelden van koolhydraten te noemen en te raden in welke voeding ze zitten. Een koolhydraat is opgebouwd uit een of meerdere suikermoleculen, die sachariden worden genoemd. Er zijn enkelvoudige en meervoudige koolhydraten. Enkelvoudig zijn monosachariden (o.a. vruchtensuiker en glucose) en disachariden (bijv. lactose en maltose). Meervoudig zijn polysachariden (zetmeel en voedingsvezels) die langzamer verteren.

Na de vertering komen koolhydraten voornamelijk als glucose in het bloed terecht. Deze wordt opgenomen door de weefsels die het kunnen verbranden, waarbij energie ontstaat voor de werking van lichaamsfuncties. Het lichaam kan ook een voorraad glucose tijdelijk opslaan als glycogeen, die van pas komt als er snel behoefte is aan energie. Denk hierbij aan het leveren van een grote inspanning.

Hoeveel koolhydraten moet je eten?

Op basis van de algemene richtlijnen van de Gezondheidsraad betreft de inname van koolhydraten 40 tot 70 procent van de dagelijkse voeding. Dit percentage is in energie uitgedrukt. Volgens professor Ellen Blaak van de Maastricht University zou voeding volgens deze richtlijnen gericht moeten zijn op de inname van meer plantaardige producten, een reductie van suikerhoudende dranken en een vervanging van geraffineerde graanproducten door volkoren producten. Blaak: “De focus moet gericht zijn op een gezonde leefstijl, kies daarom voor voedsel met een lage invloed op de suikerspiegel. Deze is vastgelegd in de glycemische index (GI) -hoe hoger de GI-waarde, hoe meer de bloedsuiker stijgt.”

Bij een lage bloedsuikerspiegel neemt het hongergevoel toe en dan is het belangrijk op te letten dat er geen koolhydratenrush ontstaat – een extreme behoefte aan suikers. Om die reden is het verstandig om onverzadigde (goede) vetten en eiwitbronnen te combineren met suikers, zodat de bloedsuikerspiegel langzaam stijgt door de vertraagde opname van suikers. Dit voorkomt bloedsuikerschommelingen en verlaagt het risico van diabetes op de lange termijn.

In de lijn van deze richtlijnen heeft emeritus hoogleraar voeding- en levensmiddelen Gertjan Schaafsma enkele praktische aanbevelingen:

• Geef de voorkeur aan complexe of meervoudige koolhydraten
• Beperk de inname van vrije suikers (suiker toegevoegd aan voeding)
• Volg alleen onder medische begeleiding een ketogeen/ketose-dieet volgen. Bij dit type dieet is de koolhydrateninname zeer beperkt en worden koolhydraten vervangen door meer eiwitten en vetten

Trend koolhydraatinname

Als er wordt gekeken naar de trend van koolhydraatinname is er volgens Caroline van Rossum, voedingskundig projectleider bij het RIVM weinig veranderd in de laatste 10 jaar. Uit de voedselconsumptiepeiling van deze periode blijkt dat van de koolhydraten die worden gegeten, de helft bestaat uit mono- en disachariden. Andere statistieken uit deze peiling zijn:

• Mannen eten meer koolhydraten dan vrouwen
• De helft van de bevolking eet meer dan 90 gram volkorenproducten per dag
• 15 procent van de bevolking eet voldoende fruit (gezonde bron van koolhydraten)

Voedingshypes

Het decor van het congres was toevallig de supernova zaal in de jaarbeurs Utrecht. En net zoals bij het natuurverschijnsel supernova – een ster die een ontploffing ondergaat – ontplofte het publiek toen het onderwerp voedingshypes aan bod kwam. Socioloog Matthijs Fleurkes van de Rijksuniversiteit Groningen meent dat we steeds vaker gevoelig zijn voor voedingshypes in de ‘zoals hij het noemt’ risicomaatschappij. Bij een groot deel van deze hypes worden ideeën en theorieën over voeding aangedragen die lijnrecht tegenover de diëtiek staan.
Ter illustratie gebruikt Fleurkes het veganistisch voedingsadvies gebundeld in een boek dat vorig jaar is uitgegeven door The Green Happiness. Hierover ontstond vorig jaar veel ophef. Over dergelijke hypes zegt hij dat het goed zou zijn als diëtisten hun ergernissen proberen achterwege te laten, en in plaats daarvan de dialoog aan te gaan met patiënten over de misstanden die voortkomen uit deze hypes.

Wel of geen koolhydraten?

Op basis van de paneldiscussie die de aanwezige voedingsexperts aan het eind van het congres hielden, is er geen eenduidig antwoord op de vraag of koolhydraten broodnodig zijn. Enerzijds veronderstellen de experts dat koolhydraten essentiële bouwstoffen zijn. Wordt er bijvoorbeeld specifiek naar brood als koolhydratenbron gekeken, dan bevat dit het mineraal jodium. Dit is een spoorelement dat belangrijk is voor de productie van schildklierhormonen. Deze hormonen zijn nodig voor een goede groei, de ontwikkeling van het zenuwstelsel en de stofwisseling. Tegelijkertijd kan dit mineraal uit andere voeding verkregen worden. Mensen die zware (langdurige) krachtsinspanningen (duur-, kracht- of spelsport) moeten verrichten, hebben behoefte aan een snelle omzetting van suikers in energie. Koolhydraten zijn hier bij uitstek geschikt voor. Het zou daarom tegenstrijdig zijn deze groep mensen te adviseren geen koolhydraten in te nemen.

Anderzijds blijkt dat een koolhydraatarm-dieet wel degelijk mogelijk is. Het lichaam zou hierbij putten uit de energie afkomstig uit eiwitten en vetten. Hierbij geldt overigens eveneens dat er mensen zijn voor wie dit niet geschikt is. In conclusie hangt of valt alles samen met de voedingskeuze die per individu gezondheidsvoordeel oplevert.

Fotografie: koolhydratencongres Kenniscentrum suiker & voeding