De wereld op zijn kop: een blik op psychoses

Mensen die een beginnende psychose meemaken, hebben het gevoel dat de wereld om hen heen aan het veranderen is. De waarneming wordt anders: ze horen en zien dingen die er niet zijn. Soms horen ze stemmen in hun hoofd.

“Vaak gaan deze mensen nadenken over wat het te betekenen heeft en ontwikkelen dan ideeën die niet kloppen”, licht psychiater Wim Veling van Rijksuniversiteit Groningen toe. Deze worden uitvergroot en veranderen in waanideeën, die compleet losstaan van de realiteit. “Teveel betekenis geven aan gebeurtenissen is een duidelijk herkenningspunt”, aldus Veling. Jaarlijks maken in Nederland zo’n 3.000 jongeren voor het eerst een psychose door. Na de eerste keer blijft 90% er mee te maken houden, in meer of mindere mate.

Wat zijn de oorzaken van psychoses?

De oorzaak voor het ontstaan van psychoses is voor een groot deel terug te voeren op genen. Daarnaast spelen omgevingsfactoren een rol, zoals geboren worden met een zuurstoftekort, wonen in een grote stad, op jonge leeftijd starten met het gebruik van cannabis of het doormaken van traumatische gebeurtenissen in de jeugd.

Anders dan vaak gedacht wordt zijn mensen met een psychose geen gevaarlijke gekken, al kunnen ze soms heftig reageren. Een ander misverstand is dat psychoses niet te behandelen zouden zijn.

De behandeling van psychoses

Ruim de helft van de Nederlanders weet niet hoe je een psychose herkent, zo blijkt uit onderzoek van Motivaction in opdracht van Fonds Psychische Gezondheid. Het tijdig herkennen door de omgeving is belangrijk omdat de kans op volledig herstel dan groter is. Een eerste psychose treedt meestal op in de vroege volwassenheid, tussen het 17e en 30e levensjaar. Iemand begint zich terug te trekken en in zichzelf te praten, doet uitspraken die de buitenwereld niet kan volgen en wordt angstig en depressief.

Veling: “Dan is het zaak om iemand snel naar de huisarts te krijgen. Want een psychose is goed te behandelen.” Met medicijnen zijn de waanideeën en hallucinaties aan te pakken. Daarnaast kun je met behulp van psychotherapie mensen leren zichzelf te corrigeren en grip te krijgen op hun eigen gedachten.

Het verhaal van Wilfred

Wilfred Bakker was 27 toen hij zijn eerste psychose kreeg, die een jaar duurde. Daarna kreeg hij er nog drie. Vóór zijn eerste psychose studeerde hij en blowde veel. “Door het dagelijks gebruik van cannabis veranderde ik. Ik kwam in een systeem van goed en kwaad, dacht dat we door de zon werden aangestuurd. Ik had een stem in mijn hoofd die zich als de zon presenteerde. Ik was de secretaris van de zon en moest vrede op Aarde brengen.”

Naarmate de tijd vorderde dacht Wilfred dat hij door tegenstanders werd achtervolgd en kwam in een duistere wereld terecht. Hij werd gedwongen opgenomen nadat hij een automobilist had gemolesteerd. Pas na gedwongen medicatie kwam de zelfreflectie terug en na vier weken intensieve behandeling ging Wilfred inzien wat er aan de hand was. In twee jaar tijd werd de medicatie langzaam afgebouwd, maar eenmaal vrij van medicijnen kwam Wilfred door veel stress toch in nieuwe psychose terecht, die eveneens een jaar aanhield. Daarna volgden nog twee, veel kortere psychoses. Sinds 2011 is Wilfred, mede dankzij een wat hogere dosis medicatie, psychosevrij.

Wilfred vertelt nu andere jongeren met psychoses over zijn ervaringen. Terugkijkend: “Het erge is dat familie en vrienden tijdens een psychose in feite machteloos langs de zijlijn staan. Ik heb een zelfbindingsverklaring ondertekend, waarin staat wat er met mij aan de hand is en dat ik medicijnen wil krijgen, ook als ik me daar tegen verzet. Dat betekent dat een psychose nooit lang kan duren.”